წმიდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი: სამგვარი ლოცვის შესახებ

არსებობს სამგვარი ყურადღება და ლოცვა, რომელთა მეოხებით სული ან ამაღლებულია და წარმატებული, ან დაძაბუნებული და წარწყმედილი. ვინც სამთავე სახეობას დროულად და საჭიროებისამებრ გამოიყენებს, გაიმარჯვებს, ვინც – უგუნურად და უდროოდ, - დამარცხდება. ყურადღებას ლოცვასთან ისეთი განუყრელი კავშირი მართებს, როგორც მიჯაჭვია და შედუღაბებია სული სხეულს. ყურადღება ბრძოლაში მეწინავესავით უნდა წარუძღვეს მტრების მოსაგერიებლად, პირველი უნდა ჩაებას ცოდვებთან ორთაბრძოლაში და წინ აღუდგეს სულში შეპარულ ბოროტ გულისთქმებს. ყურადღების შემდგომ ჯერ-არს ლოცვა, შემმუსვრელი და განმაქარვებელი მყისვე ყველა იმ ბილწ გულისთქმათა, რომელთაც თავდაპირველად ყურადღება აუმხედრდა. რამეთუ მარტოდმარტო ყურადღებას არ ძალუძს მათი აღხოცვა. ყურადღებისა და ლოცვის ამგვარ ერთობლივ ჭიდილზეა დამოკიდებული სულის ცხონებაცა და სიკვდილიც. თუკი ყურადღებას გავამახვილებთ და დავიცავთ ლოცვის აუმღვრევლობას, გავიმარჯვებთ, ხოლო თუ უგულებელვყოფთ ან შევბღალავთ ამ სიწმიდეს, ავი გულისთქმებით შებილწულნი ვხდებით ღონემიხდინლნი და ფარხმალდაყრილნი. მაშასადამე, რაკიღა არსებობს სამგვარი ყურადღება და ლოცვა, ჩვენი ვალია სათითაოდ დავახასიათოთ და განვმარტოთ მათი ნიშან-თვისებები, რათა გადარჩენის მსურველმა ამათგან უმჯობესი ამოირჩიოს.

ყურადღებისა და ლოცვის პირველი სახეობისათვის

პირველი სახეობისათვის ნიშანდობლივია შემდეგი: როდესაც ლოცვად მუხლმოყრილი ადამიანი ზეცად აღაპყრობს ხელებს, თვალებს და გონებას, შთაგონებული ღვთაებრივი აზრებით წარმოისახავს ზეციურ მადლს, ანგელოსთა დასსა და წმინდანთა სავანეს, ერთი სიტყვით ყველაფერ იმას, რაც საღვთო წერილიდან სმენია, გონებაში დაიუნჯებს და განსჯის, მაშინ ლოცვისას ზეცად თვალმიპყრობილს სულში ჩაეღვენთება ღვთისადმი ლტოლვა და სიყვარული, ჟამითი-ჟამად ცრემლებიც წამოსცვივიან და აქვითინდება. თუმცაღა ამგვარად მლოცველის გულს თავმომწონებაც მოეძალება ხოლმე მისდაუნებურად, აღმოაჩენს, რომ რაც მის თავს ხდება ღვთის წყალობაა, მისი მანუგეშებელი და უფალს შესთხოვს ამა საქმეთა ქმნად მარადჟამს ღირსჰყოს. ეს უკვე ხიბლზე მიუთითებს, რამეთუ ვითარ შეიძლება ლამაზი ეთქმოდეს იმ სილამაზეს, რომელსაც ის სახე არ აქვს, როგორიც ხამს. ამ ადამიანს, გარინდებულს უკიდურეს მდუმარებაში, ცოტაღა უკლია ჭკუიდან შეიშალოს. მაგრამ თუ მოხდება და ჭკუას არ დაკარგავს, იმას მაინც ვერ მოახერხებს, რაიმე სათნოება მოიხვეჭოს, ანდა ვნებებისგან დაიხსნას თავი. ამ გზაზე შემდგართა შორის ისინიც მოხიბლულან, რომელთაც უხილავთ ნათელი ხორციელი თვალებით, კეთილსურნელება შეუყნოსავთ, ხმები სმენიათ საკუთარი ყურებით და სხვაც ბევრი რამ ამისი მსგავსი. ნაწილი ეშმაკეული გამხდარა და გაგიჟებული დაეხეტება ერთი ადგილიდან მეორეში. ნაწილიც ხიბლში ჩავარდნილა, რაკიღა ვერ ამოუცვნია ნათლის ანგელოსად გარდასახული და ამგვარად გამოცხადებული ეშმაკი და ბოლომდე დარჩენილა მოტყუებული. ისიც არ მოსურვებია, ყური მაინც ეთხოვებინა ძმათა რჩევა-დარიგებებისათვის. ამათგან ზოგმა, ეშმაკისგან წაქეზებულმა, თვითმკვლელობით დაასრულა ცხოვრება, ერთნი კლდიდან გადაიჩეხნენ, სხვებმა თავი ჩამოიხრჩვეს. ვის ძალუძს, ნეტავ, ჩამოთვალოს ხიბლის ის უთვალავი ნაირსახეობანი, რომლითაც ეშმაკი ხიბლავს ადამიანებს. ამ მონათხრობიდან ყოველი გონიერი კაცი მიხვდება თუ რა ზიანის მოტანა შეუძლია პირველი სახეობის ყურადღებასა და ლოცვას, თუკი ამგვარი ლოცვა დაგვაკმაყოფილებს და სრულყოფილად მივიჩნევთ. ვინც ამ სახეობას ამჯობინებს და არცერთი ის ბოროტება, რომელიც აქ ჩამოვთვალეთ, თავს არ დაატყდება ძმებთან თანაცხოვრების წყალობით (რამეთუ განმარტოებულთათვისაა უფრო სახიფათო ამგვარი ხიბლი), ამაოდ დაშვრება, არავითარ ნაყოფს არ გამოიღებს მისი მეცადინეობა ამგვარ ცხოვრებაში.

ყურადღებისა და ლოცვის მეორე სახეობისათვის

მეორე სახეობა ყურადღებისა და ლოცვისა ამგვარია: ადამიანი საკუთარ თავს ჩაუღრმავდება, მოსწყდება გარესამყაროს, მოთოკავს გრძნობებს, გონებას მოიკრებს, რათა ამსოფლიურ ამაო საგნებისაკენ არ გაექცეს მზერა და ხან გამოწვლილვით იკვლევს საკუთარ გულისთქმებს, ხან წაკითხული ლოცვების სიტყვებს ჩაჰკირკიტებს, ხანაც კვლავ უბრუნდება გულისთქმებს, რომელთაც ეშმაკის მარწუხებში მოუქცევია ამაო და ფუჭი გარჯით. უდიდესი ძალისხმევითა და თვითშეჭირვებით თავს ძალას ატანს და ცდილობს დასძლიოს და უკუაგდოს ესა თუ ის ვნება. ამ სახეობის ძირითადი მახასიათებელი ისაა, რომ იგი გონებაში მწიფდება, აზრთა ჭიდილში.
ვისაც ამგვარი ჭიდილი და ბრძოლა გაუმართავს საკუთარ თავთან, არასოდეს ძალუძს დამშვიდება და ვერც დრო გამოუნახავს სამოღვაწეოდ, სიმართლის გვირგვინი რომ მოეპოვებინა. ეს ადამიანი ჰგავს კაცს, რომელსაც მტრებთან ხელჩართული ბრძოლა გაუჩაღებია კუნაპეტ ღამეში, მათი ყვირილი ესმის, დარტყმებსაც იგერიებს, მაგრამ არ შეუძლია გარკვევით დაინახოს თუ ვინ არიან ისინი, საიდან მოსულან, რატომ ან რისთვის უღერებენ მუშტებს. რადგან ეს ყველაფერი გონებაში მიმდინარეობს, ბილწი გულისთქმანი გულში დაიძვრის და ისიც ვერ ხედავს მათ, რადგან გულს არ აყურადებს. ბურუსი, გონების დამბინდველი, და ქარიშხალი, გულისთქმათაგან აღძრული, ხელს უშლის დაუსხლტეს მტრებს – დემონებს, რომლებსაც სასიკვდილოდ გაუმეტებიათ. საცოდავი, ამაოდ დაშვრება და მთლიანად დაკარგავს მისაგებელსაც, რადგან ვერ ამჩნევს, რომ პატივმოყვარეობა მოძალებია და დარწმუნებულია ჯეროვნად ვაყურადებო საკუთარ გულისთქმებს. მზვაობარს სძულს სხვები, განიკითხავს მათ, იკვეხნის და ოცნებობს, რომ ღირსეული მწყემსი იქნება ცხოვართა, დამწყემსავს სხვებს და იმ ბრმას ემსგავსება, რომელიც ცდილობს უწინამძღვროს სხვა ბრმებს.
აი, ასეთია მეორე სახეობა. ამიტომ საჭიროა გადარჩენის მსურველი განეროდოს იმას, რაც სულს დაუზიანებს და კეთილგონივრულად მოიქცეს. მეორე სახეობა უკეთესია, ვიდრე პირველი, როგორც მთვარიანი ღამე სჯობს უმთავრო, კუნაპეტ ღამეს.

ყურადღებისა და ლოცვის მესამე სახეობისათვის

მესამე სახეობა ნამდვილად საოცარია და ასახსნელად ძნელი. მათთვის კი, რომლებმაც გამოცდილებით არაფერი უწყიან თავად, არა მარტო ძნელად ასახსნელია, არამედ დაუჯერებელიც. რადგან ვერაფრით შეასმენ რომ მსგავსი რამ შეიძლება ნამდვილად მოხდეს. მართლაცდა, ჩვენს დროში ამ სახეობის ყურადღებაცა და ლოცვაც სწორედ რომ იშვიათი გამონაკლისია, და ვფიქრობ, ეს მადლი მორჩილებასთან ერთად განგვეშორა. მორჩილება, თუკი სრულყოფილების მიზნით ებოძა ვინმეს სულიერი მამისაგან, მას ხომ ყოველმხრივ უზრუნველყოფს. რამეთუ სადარდებელი ერთხელ და სამუდამოდ სულიერი მამისთვის მიუნდვია. ამსოფლიურ საზრუნავს განშორებული განსაკუთრებული გულმოდგინებითა და სიბეჯითით აღასრულებს მესამე სახეობის ლოცვას, თუკი იპოვის ისეთ სულიერ მოძღვარს, რომელიც თავად არ არის ხიბლში. ვინც ღმერთს შეუდგა, თავისი ჭირ-ვარამი მიანდო უფალს და სულიერ მამას, გულწრფელი მორჩილების წყალობით წყვეტს საკუთარი ნებით ცხოვრებას, და სიკვდილს ამჯობინებს მიწიერ გულისთქმებსა და ხორციელ ვნებებს. განა შეძლებს წარმავლობა ამ ადამიანის დამარცხებასა და დამონებას? ან კი რა საზრუნავსა და საფიქრალს მოახვევს თავს? ამგვარად, მორჩილებაში მყოფი მესამე სახეობის ლოცვისა და ყურადღების მეოხებით თავიდან აიცილებს და გააცამტვერებს ყველა სასჯელს თუ ხრიკს, რომელსაც დემონები განუმზადებენ, როცა ცდილობენ გონება გაუფანტონ უამრავ სხვადასხვაგვარ საგნებზე ფიქრში. ასეთი ადამიანის გონებას სწორედ ამ დროს ძალუძს საღად, დროულად და დაუბრკოლებლად განჩხრიკოს ეშმაკეული გულისთქმანი, უდიდესი მოხერხებულობით გამოაძევოს ისინი და შემუსრვილი გულით ლოცვა აღავლინოს ღვთისადმი. აი, ასეთია რაობა ჭეშმარიტი ცხოვრებისა და მათ, რომელთაც არად ჩაუგდიათ ამგვარი რამ, ამაოდ დამაშვრალან, რამეთუ ვერ მიმხვდარან რისთვის მოსულან ამქვეყნად.

არსი ამ მესამე სახეობისა, იმაში როდი მდგომარეობს, რომ მივაშტერდეთ ცას, რაც შეიძლება მაღლა აღვაპყროთ ხელნი, გონებით ავფრინდეთ ცაში, ეს, როგორც უკვე ვთქვით, დამახასიათებელია პირველი სახეობის  ლოცვისთვის და არც თუ ისე შორსაა ხიბლისაგან, - არც იმაში, რომ გონებით შეგვეძლოს გრძნობათა მოთოკვა და აქეთ წარვმართოთ მთელი ჩვენი გულისყური, ისე, რომ მხედველობიდან გამოგვრჩეს შინაგანი სულიერი ორთაბრძოლები მტრებთან რომ გაგვიჩაღებია, - ეს ხომ მეორე სახეობას ახასიათებს და ვინც ამას გამოიყენებს, ეშმაკთა მარწუხებში მოქცეული, ვერ შემძლებელ არს იძიოს შური თავის დამბეჩავებლებზე, ხოლო მტრები გაუთავებლად ექიშპებიან, ცხადად თუ მალულად და ხდიან პატივმოყვარესა და ზვიადს.

შენ კი, საყვარელო, თუ გსურს გადარჩე, ამგვარად შეუდექი საქმეს: სრულყოფილი მორჩილების შემდგომ, რაც, როგორც უკვე ვთქვით, სულიერი მამისაგან უნდა გებოძოს, ყოველივე კეთილსინდისიერად აღასრულე, თითქოსდა ღმერთის პირისპირ იდგე. მორჩილების გარეშე ყოვლად წარმოუდგენელია კეთილსინდისიერება. კეთილსინდისიერი უნდა იყო სამთავე შემთხვევაში: ღვთის, სულიერი მამისა და გარშემომყოფ, როგორც სულიერ, ისე უსულო საგანთა წინაშეც.

ღვთის წინაშე კეთილსინდისიერება გავალებს, თავს უფლება არ მისცე ისეთი რამ აკეთო, რასაც, თავადაც იცი, რომ ღმერთი არ შეიწყნარებს და გაგინაწყენდება. სულიერი მამის წინაშე აკეთო მხოლოდ ის, რასაც იგი გეუბნება, არ მოინდომო არაფერი, არც მეტი, არც ნაკლები, არამედ უნდა მოიქცე მისი განზრახვისა და ნების შესაბამისად. ადამიანებთან ურთიერთობაში კეთილსინდისიერებას შეინარჩუნებ, თუკი თავს ნებას არ დართავ, ისე მოიქცე, რაც თავადაც გძულს და არასოდეს ისურვებ, სვები მოგექცნენ ასე. უსულო საგანთა წინაშე კეთილსინდისიერება გავალებს საჭიროებისამებრ გამოიყენო ისინი, სახელდობრ: საჭმელი, სასმელი, სამოსელი. მოკლედ, ყოველივე ისე აღასრულე, თითქოს ღვთის წინაშე იდგე და არავითარ შემთხვევაში არ დაუშვა, რომ სინდისი გქენჯნიდეს და გასამართლებდეს იმის გამო, რომ ურიგოდ იქცეოდი. თუკი ამგვარად მოიქცევი, ჭეშმარიტად და დაუბრკოლებლად წარემართები მესამე სახეობის ყურადღებისა და ლოცვის გზით, რაც შემდგომში მდგომარეობს:

გონება უნდა ჩავიდეს გულში ლოცვის ჟამს, მის სიღრმეში იბრუნოს გამოუსვლელად და იქიდან, გულის სიღრმიდან დაძრას ლოცვები ღმერთისაკენ. ბოლოსდაბოლოს, როცა ის დროც დადგება, რომ გონება გულის სიღრმეში მოიკალათებს, იგემებს, შეიგრძნობს და შეიტკბობს ღვთის მადლს, ადგილი გულის სიღრმიდან აღარც დაეთმობა. სწორედ მაშინ ისურვებს აღმოთქვას იგივე სიტყვები, რაც მოციქულ პავლეს აღმოხდა: “მიმზიდველია ჩვენთვის აქ ყოფნა”. გონება კვლავ არაერთგზის ჩაიძირება გულის სიღრმეში, იქ იტრიალებს გამოუსვლელად და ეშმაკებისაგან აღძრულ ყოველგვარ ზრახვას განაქარვებს. უმრავლესობას, რომელთაც ვერასგზით ვერ შეუცვნიათ ეს სულის მხსნელი საქმიანობა, და უვიცნი არიან, მიაჩნიათ, რომ ძალზე დამღლელი და ქანცგამწყვეტია. ხოლო ადამიანები, რომლებმაც ამგვარი ლოცვის თანამდევი სიტკბო იგემეს და გულით შეიტკბეს, ღვთაებრივ პავლეს ეხმიანებიან და ამბობენ: “ვინ განმაშორნეს ჩუენ სიყვარულსა მას ქრისტესსა?” (რომ. 8,38) და ასე შემდეგ.

რატომ იყო, რომ ჩვენი წმინდა მამები უსმენდნენ ღმერთს, რომელიც წმინდა სახარების ენით ამბობს: “გულისაგან გამოვლენ გულის-სიტყუანი ბოროტნი, კაცის-კლვანი, მრუშებანი, სიძვანი, პარვანი, ცილის-წამებანი, გმობანი.  ესენი არიან, რომელნი შეაგინებენ კაცსა” (მათ. 15, 19-20), ისმენდნენ აგრეთვე სახარების სხვა ადგილსაც, რომელიც გვმოძღვრავს, რომ განვსწმიდოთ “შინაგანი იგი სამოსელი”... რათა იყოს გარეშეცა იგი მისი წმიდა” (მათ. 23,26). მათ დაუტევეს სხვა სახის სულიერი ღვაწლი, ამ საქმეს შეუდგნენ, რამეთუ მისი წყალობით მსწრაფლ მოიხვეჭდნენ ყოველგვარ სიქველეს, უამისოდ კი ვერცერთ სათნოებაში ვერ განმტკიცდებოდნენ. ამ სახის ღვაწლს წმინდა მამათაგან ერთნი უწოდებდნენ გულისმიერ მდუმარებას, მეორენი – ყურადღებას, ზოგნი სიფხიზლეს და გულისთქმებთან ჭიდილს, ზოგიც ზრახვათა გადასინჯვასა და გონების სიფრთხილეს. თითოეული მათგანი იყო საოცრად გავარჯიშებული და შეძლეს კიდეც ღვთაებრივი ნიჭის მოხვეჭა. სწორედ ამას გულისხმობს ეკლესიასტე, როდესაც ამბობს: “იხარებდი ჭაბუკი სიჭაბუკესა შინა შენსა, და რათა გნატრიდეს შენ გული შენი დღეთა შინა სიჭაბუკისა შენსა და ვიდოდი გზათა შინა გულისა შენისათა უბიწოდ” (ეკლეს. 11,9). მსგავს სიტყვებს ამბობს სხვაგან: “უკეთუ სული ჴელმწიფების აღჳდეს შენ ზედა ადგილსა შენსა ნუ მიუტევებ” (ეკლ. 10,4). წმინდა სახარებაშიც ხომ გვეუბნება უფალი: “ნუცა განჰსცხრებითო” (ლუკა 1,29), ესე იგი გონება აქეთ-იქით ნუ გაგეფანტებათო. კვლავ დაბეჯითებით იმეორებს: “ნეტარ-იყვნენ გლახაკნი სულითა” (მათ. 5,3), ანუ ბედნიერი არიან ადამიანები, რომელთაც არანაირი ამქვეყნიური გულისწადილი არ აღძვრიათ, ამსოფლიურ სულთქმათაგან განძარცვულთ. თითქმის ყველა წმინდა მამას ძალიან ბევრი დაუწერია ამის შესახებ. ვისაც სურს, დაე, წაიკითხოს მათი ნაწერები და თავად იხილავს. წაიკითხოს, თუ რას წერს მარკოზ მონაზონი, რა უთქვამს წმინდა იოანე კლემაქსს (კიბისაღმწერელს), ღირს ევსუქს, ფილოთეოს სინაელს, აბბა ესაიას, ბარსანოფი დიდს და ბევრ სხვა წმინდა მამას.

ერთი სიტყვით, ვინც საკუთარ გულისთქმებს არ მიაყურადებს, და არც გონების სიფხიზლეს გამოიჩენს, არ ძალუძს გულის შემუსრვილებას მიაღწიოს, რომ ღმრთის ჭვრეტა ხელეწიფებოდეს. ვერ შეიძლება იყოს გლახაკი სულით მჭმუნვარე, მგლოვიარე, მდუმარე, უწყინარი, სიმართლეს მოწყურებული, მოწყალე ანდა მშვიდობისმყოფელი, ვერ გაუძლებს დევნას სიმართლისათვის. ესე იგი, ყურადღების გარეშე ვერავითარ სათნოებას ვერ მოიხვეჭს. სწორედ ამიტომ, მთელი შენი მონდომება იქითკენ წარმართე, რომ, პირადი გამცოდილებით იწვნიო ის, რასაც გეუბები. თუ გსურს, რომ ისიც შეისწავლო, როგორ კეთდება ეს, ამაზე მოგახსენებ.

ყველაზე მეტად სამი რამის დაცვა გმართებს: პირველი – არაფერზე იზრუნო და იფიქრო, რამეთუ ყოველივე ამაო და წარმავალია. მეორე – კეთილსინდისიერად მოიქეცი, რათა სინდისი არ გქეჯნიდეს გამუდმებით, და მესამე – ებრძოლე ვნებებს, რომ ამქვეყნიურ სიამეთაკენ სწრაფვას არ დაუმონო გულისთქმანი.

მაშ ასე, უნდა დაღუნო თავი, ნიკაპი მიაბჯინო მკერდს, ჩაღრმავდე საკუთარ თავში, მოიკრიბო გონება, აღიხილო გრძნობადი თვალნი, ოდნავ შეაკავო სუნთქვა გულის ადგილას და ეცადო გონებაც გულში მოამწყვდიო, თავდაპირველად, ძალდატანებით, მერმე კი, როცა თანდათანობით შეეჩვევი ამგვარი ყურადღებით ქმედებას, განურჩევლად ყოველჟამს, გინდ დღე იყოს, გინდ ღამე, გექნება დაუოკებელი სწრაფვა კვლავ და კვლავ ჰპოვო საოცარი რამ – სიხარული განუწყვეტელი.[1] შემდეგ გონება ცდილობს როგორმე მიაკვლიოს ის ადგილი, სადაც გულია, მთლიანად აქეთ გადმოინაცვლოს და დაემკვიდროს გულში. ყველაფერში ფხიზლად მყოფი გონება მაშინ მოახერხებს გულში მოკალათებას, როცა სულიწმიდის მადლით მოხდება ნეტარებისა და ლოცვისმიერი სითბოს გადაცემა. მყისვე, რაც შემდგომშიც გრძელდება, საიდანაც არ უნდა წამოყოს თავი ან მოგვეჩვენოს რაიმე გულისთქმა, მანამდე, ვიდრე იგი შენში შეაღწევდეს და დაგაფიქრებდეს, ანდა რაიმე სახეს შეიძენდეს შენს წარმოდგენაში, გონება მყისვე განდევნის და გაანადგურებს იესოს სახელით. ანუ “უფალო იესო ქრისტე შემიწყალე მე” – ამისი თქმა და გონება მეყვსეულად იმსჭვალება დემონებისადმი ზიზღითა და სიძულვილით, მათთან ხელჩართულ ბრძოლებში ებმება და სპობს მათ. ხოლო რაც მოჰყვება ამგვარ მეცადინეობას საკუთარი გამოცდილებით გაიგებ, ღვთის შეწევნით, გონების მიყურადებისა და გულში იესოს ლოცვის აღბეჭდვით: “უფალო იესო ქრისტე შემიწყალე მე”. წმინდა მამათაგან ერთ-ერთს, აი, რა უთქვამს: “დაეყუდე სენაკში და ეს ყველაფერში დაგაკვალიანებსო”.

კითხვა: რატომ არ მოსდევს იგივე შედეგი პირველი და მეორე სახეობის ლოცვას?

პასუხი: იმიტომ, რომ საჭიროებისამებრ არ ვიყენებთ მათ. წმინდა იოანე კლემაქსი, რომელსაც თითოეული სახეობა გამოუყენებია, ოთსაფეხურიან კიბეს ადარებს და ამბობს: “ზოგიერთები ვნებებს თოკავენ და მშვიდდებიან, ზოგნი ფსალმუნობენ, ესე იგი ბაგეებით ლოცულობენ, სხვები გონებრივ ლოცვაში ვარჯიშობენ, ზოგნიც ჭვრეტამდე მაღლდებიან”. ისინი, რომლებიც აპირებენ კიბეზე ასვლას, მაღალი საფეხურიდან როდი იწყებენ, და შემდეგ დაბალზე ჩამოდიან, არამედ დაბალი საფეხურებიდან მაღლისაკენ მიიწევენ. – ჯერ პირველზე ადგამენ ფეხს, შემდეგ მეორეზე, მესამეზე და ბოლოს მეოთხეზე. ვისაც აქვს სურვილი მიწიდან ზეცად ამაღლებისა, აი როგორ უნდა მოიქცეს: უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა, გონება მოიკრიბოს და შემუსროს ვნებები, მერმე უნდა გაიწაფოს ფსალმუნებაში, ანუ ილოცოს ბაგეებით და როდესაც ვნებები დაცხრებიან, მაშინ ბუნებრივია ლოცვაც მიანიჭებს სიამოვნებასა და სიტკბოს თვით ენას და იგი სათნოა ღმრთისათვის. მესამე საფეხურზე უკვე ლოცულობს გონებით, ხოლო მეოთხეზე – გადადის ჭვრეტაში. პირველი საფეხური ახლადდამწყებთათვისაა, მეორე – წარმატებულთათვის, მესამე, - რომლებიც წარმატების უმაღლეს ზღვარს მიუახლოვდებიან, ხოლო მეოთხე – სრულყოფილთათვის.

ამგვარად, დასაწყისი სხვა არაფერია, თუ არა ვნებათა დაოკება და აღხოცვა. შემუსრვილი გულის გარეშე მათი მოთოკვა წარმოუდგენელია. რამეთუ, იტყვის უფალი, გულისაგან გამოვალს ბოროტი გულისთქმანი, რომლებიც ადამიანებს შეაგინებენ. ამ დროს საჭიროა ყურადღება და ლოცვა. ოდეს ვნებები გულში გაუთავებელი ჭიდილის წყალობით სავსებით დაცხრებიან, მაშინ გონება აღინთება ღვთის სიყვარულით, უფალს ადიდებს ლოცვით და უმთავრესად ამაში გაჰყავს დრო. ღვთისადმი ამგვარი გულანთებული ლოცვით გონება ძლიერდება, განდევნის ყოველგვარ ბილწ გულისთქმებს, რომლებიც დაწრიალებენ, რათა როგორმე გულში შეაღწიონ და ლოცვით მუსრავს მათ. აი, მაშინ იწყება ხელჩართული ომი – ყურთასმენის წამღები ღრიალით აიწყვეტენ გამძვინვარებული დემონები, გულში ვნებათა ქარიშხალსა და ქარბორბალას დაატრიალებენ, მაგრამ იესო ქრისტეს ხსენებაზე უჩინარდებიან, ერთიანად იბუგებიან, იღვენთებიან, ვითარცა სანთლები ცეცხლის ალზე. მიუხედავად იმისა, რომ გაცამტვერებული და გულიდან გაძევებულნი არიან, მაინც არ ყრიან ფარხმალს, კვლავ ცდილობენ გონებას წაებღაუჭონ ისევ და ისევ გრძნობის საშუალებით. თუმცაღა გონება მალე იკრებს ძალებს და ცდილობს შეინარჩუნოს ჩვეულებისამებრ დამახასიათებელი სიმშვიდის განცდა. რამეთუ ეშმაკებს როდი ხელეწიფებათ გონების სიღრმეში შეღწევა, არამედ მხოლოდ ზედაპირულად ეხეთქებიან. მაგრამ გონებას არ ძალუძს საბოლოოდ განთავისუფლდეს გულბოროტ დემონებთან ჭიდილისაგან და მათ არ ეწინააღმდეგებოდეს. ამგვარი მდგომარეობა ხომ სრულყოფილთა ხვედრია, ვინც ყოველივე დაუტევა მთელი არსებით და გამუდმებით გულისმიერ ყურადღებაში იმყოფება.

ამრიგად, ვისაც სურს დროულად გაიაროს ეს საფეხურები, ოდეს მიაღწევს ვნებათაგან გულის შემუსვრილებას, მთელი არსებით უნდა მიეცეს ფსალმუნობას, გულისთქმებთან ჭიდილს, ზეცად აღაპყროს გრძნობადი თვალნი, ანდა განჭვრიტოს ღმერთი სულის გონიერი თვალებით და ილოცოს გულწრფელად, ვითარცა ხამს. თუმცა მიშტერება ზეცად გრძნობადი თვალებით ყოველთვის როდი შეიძლება, არამედ იშვიათად, ჰაერში მობორიალე ბოროტი ეშმაკების შიშით, რომელთაც სწორედ იმიტომ ეწოდებათ ჰაეროვანი სულები, რომ სხვადასხვაგვარი ხიბლის გამოწვევა შეუძლიათ ჰაერში და ამიტომ ყურადღებით ყოფნა გვმართებს. ღმერთი ჩვენგან ითხოვს მხოლოდ გულის განწმენდას ყურადღების მეოხებით. ამის შემდეგ, მოციქულის თქმით: “უკეთუ ძირი იგი წმიდა არს და რტონიცა მისნი” (რომ. 11,17). თუკი ვინმე იმ წესრიგით არ მოიქცევა, რაც ვთქვით, ზეცად აღაპყრობს თვალებსა და გონებას და აზრით წარმოისახავს რაიმეს, იგი თვალს მოჰკრავს ნაოცნებარს, რასმე საცთურსა და არა ჭეშმარიტს, და ეს იმიტომ, რომ გული არაწმინდა აქვს. მაშასადამე, პირველი და მეორე სახეობის ყურადღება და ლოცვა, როგორც არაერთხელ ვთქვით, ადამიანს წარმატებას ვერ მოუტანს. რატომ არის, როდესაც სახლის აშენება გვსურს, პირველად სახურავს როდი ვხურავთ და მერე საძირკველს ვყრით. იმიტომ, რომ ეს შეუძლებელია. ჯერ უნდა საძირკველი ჩავყაროთ, შემდეგ სახლი ავაშენოთ და მხოლოდ მერმე გადავხუროთ. სულიერთან მიმართებაშიც ასეთივე მოქცევა გვმართებს: ჯერ საძირკველი ჩავყაროთ, ე.ი. მივაღწიოთ გულის შემუსვრილებასა და ვნებები აღვხოცოთ, შემდეგ სულიერი სახლის შენებას შევუდგეთ, ე.ი. ავი სულების წყალობით ჩვენს შეგრძნებებში ატეხილი გრძნობათა ქარბუქი დავაშოშმინოთ, რაც შეიძლება სწრაფად შევეგუოთ ამ ორთაბრძოლის აღკვეთას და ბოლოს სახურავით დავაგვირგვინოთ, ე.ი. სრულყოფილებას მივაღწიოთ ყველაფრის უარყოფით, მთელი არსებით შევუდგეთ ღმერთსა და ამით განვასრულოთ ჩვენი სულიერი სახლი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, რომელსაც შვენის დიდება უკუნითი უკუნისამდე ამინ!


[1] – წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველის ეს სიტყვა რუსულად უთარგმნია ეპისკოპოს თეოფანე დაყუდებულს (იხ. Слова Симеона Богослова, вып. II, М., 1890, стр. 188 ). მაგრამ ამ მონაკვეთს, ანუ პირდაპირ რჩევას დაყუდებისა და ლოცვის აღვლენის წესის შესახებ, იგი შეგნებულად არ თარგმნის, რამეთუ ითვალისწინებს იმ საფრთხეს, რომელიც მორწმუნეს ემუქრება მისი თვითნებურად შესრულების შემთხვევაში. ამიტომ, გვირჩევს, უპირველეს ყოვლისა, ეკლესიაში სიარულსა და წირვა-ლოცვაზე დასწრებას. მას მიაჩნია, რომ გონებისა და გრძნობის გულში მომწყვდევა ჩვეულებრივ მოკვდავს არ ძალუძს, რადგან სულიწმინდის გარდამოსვლის გარეშე წარმოუდგენელია ამგვარი ლოცვის აღსრულება, რაც მხოლოდ რჩეულთა და სრულყოფილთა ხვედრია.

ძველი ბერძნულიდან თარგმნა
მაია ინდუაშვილმა
“სიტყვა მართლისა სარწმუნოებისა”, ტ. III.