წმ. ისააკ ასური. შიშისათვის ღვთისა და მოცალებისათვის საქმეთაგან ამის სოფლისათა და ლოცვისათვის.

დასაბამი ყოვლისა სათნოებისა არს შიში ღვთისა. და არს იგი ნაშობი სარწმუნოებისა. ხოლო მაშინ დაითესვის იგი გულსა შინა კაცისასა, რაჟამს გონება მისი განეშოროს ზრუნვისაგან ამის სოფლისა, და შემოიკრიბნეს განბნეულნი გულის სიტყვანი მისნი განცხრომისაგან წვრთისა საუკუნოისა მის ცხოვრებისათა; და დაიდვას საფუძველი სათნოებისა. მცირედ იპოების კაცი, რომელსა ძალედვას თავსდებად პატივისა და არა აღზევებად. დასაბამი გზისა მის ცხოვრებისა ესე არს, რათა მარადის იწვრთიდეს გონება სიტყვათა ღვთისათა, და იყოფებოდის სიგლახაკითა. რამეთუ წვრთაი სიტყვათა ღვთისათა შეეწევის სიგლახაკისა წარმართებად; ხოლო წარმათება უპოვარებისა მოგცემს შენ მოცალებასა წვრთად სიტყვათა ღვთისათა, ხოლო ამათ ორთავე წარმართება ადრე აღგიყვანებს შენ აღშენებასა მას სათნოებათასა.
ვერ ვინ მიეახლების ღმერთსა, უკეთუ არა განაშოროს თავი თვისი სოფლისა. ხოლო განშორებასა ვიტყვი, არა ხორცითა ოდენ გამოსვლასა სოფლით, არამედ გონებითა განშორებასა სრულიად საქმეთაგან მისთა: რამეთუ ესე არს სათნოება, რათა კაცი გონებითა თვისითა განეშოროს საქმეთაგან სოფლისათა. ვიდრე საცნობელნი ჩვენნი გარეგანთა საქმეთა შეიწყნარებდენ, გული ჩვენი ვერ დაწყნარდების, და არცა ხორციელნი ვნებანი განქარდებიან, არცა ბოროტნი გულის სიტყვანი დასცხრებიან, თვინიერ უდაბნოისა. ყოველივე საქმე საზომსა ზედა თვისსა კეთილ არს, ხოლო გარეგან საზომისა თვისისა, რომელნი საგონებელ იყვნენ თუ კეთილ არიან, იგიცა სავნებელ იქმნებიან. კაცისა, რომლისა ცხოვრება შეგინებულ იყოს, მას ესე ცხოვრება სასურველად უჩნს. და ეგრეთვე რომელი შორს იყოს გულის ხმის ყოფისაგან კეთილისა, მასცა ესევე ცხოვრება უყვარს. კეთილად სთქვა ბრძენმან ვინმემ, ვითარმედ შიში სიკვდილისა კაცსა შეაწუხებს, რომელსა ამხილებდეს გონება მისი. ხოლო კაცსა, რომელსა აქვნდეს წამება კეთილი, მას სურის სიკვდილისათვის ვითარცა ცხოვრებისათვის.  კაცისა რომლისა ამის საწუთროისა ზრუნვასა შექცეულ იყოს გონება მისი, მას ნუ შერაცხავ ჭეშმარიტად ბრძნად. ყოველივე კეთილი და ბოროტი, რომელი ხორცთა შენთა ზედა მოიწეოდის, სიზმრად შეგერაცხენ, რამეთუ ესე ვითარნი საქმენი, არა ოდენ ჟამსა სიკვდილისასა დახსნდებიან, არამედ მრავალგზის უწინარეს სიკვდილისაცა დაგიტეობენ და ივლტიან, უკეთუ კულა საქმეთა მათ აქვნდეს ზიარება სულისა შენისა თანა, უწყოდე, ვითარმედ იგინი არიან შენნი, და ამას საწუთროისა შენთანა არიან, და მას საუკუნესა შენთანავე მივლენ. და უკეთუ კეთილნი იყვნენ, გიხაროდენ, და მადლობდი ღმერთსა გონებითა შენითა უკეთუ კულა ბოროტნი იყვნენ, მწუხარე იყავ და სულთ-ითქვენ მრავლითა ცრემლითა, და ეძიებდი მათგან გამოხსნასა, ვიდრეღა ხორცთა შინა იყო. კურთხეულ არს პატივი უფლისა, რომელი იგი განგვიღებს ჩვენ კარსა წყალობისასა; რათა არა რაი გვაქუნდეს ჩვენ სხვა თხოვა, გარნა მისა მიმართ სურვილი. რამეთუ ესრეთ დაუტევებთ ყოველსა; და განვალს ძიებად მისა გონება ჩვენი. რაჟამს არა გვაქვნდეს, სხვა დამაყენებელი ჩვენი.

რამეთუ რაიზომცა დაუტეოს, საყვარელნო, გონებამან ზრუნვა ხილულთა ამათ საქმეთა, და ზრუნვიდეს იგი საუკუნეთა მათ; და რაიზომცა ამაღლდეს ხორციელთა საქმეთაგან, ეგოდენცა განბრწყინდების სული მისი და რაიზომცა განბრწყინდეს გონება, მერმე ამაღლდების სოფლისა ამისა ამაოისა: და მაშინ პოვებს ხედვად საღმრთოთა მათ საქმეთა. რამეთუ უკეთუ კაცი პირველად არა ღირს იქმნას ხილვად გამოცხადებასა მას ღვთისა მიერსა, ვერ გულის-ხმა-ყოფს მას. და უკეთუ არა მისწვთეს სიწმიდესა, არა განბრწყინდების გული მისი, რათა იხილნეს საქმენი იგი დაფარულნი. და უკეთუ საქმეთაგან სოფლისათა არა განეყენოს, ვერცა ბრძოლათა მათგან განეყენების, და არცა განთავისუფლდების გულის სიტყვათა მათგან სიბნელისათა. და სადა არს სიბნელე, მუნ არიან ვნებანი ბოროტნი.

რამეთუ უკეთუ არა განთავისუფლდეს კაცი ამათ ყოველთა მიზეზთაგან, ვერც ძალუც გონებასა მისსა ხილვად საქმეთა დაფარულთა.

ამისთვის ბრძანა უფალმან, რათა უწინარეს ყოვლისა უპოვარ ვიქმნეთ, და განვეშორნეთ შფოთთაგან სოფლისათა, და ზურნვისაგან კაცთასა, რამეთუ იტყვის, რომელი არა განეყენოს ყოვლისაგან მონაგებისა თვისისა, და უარყოს თავი თვისი, ვერ ძალუძს მოწაფე ყოფად ჩემდა. ხოლო ესე ამისთვის ბრძანა, რათა არა რაის ზედა ევნოს გონებასა: ხედვითა, გინა სმენითა, გინა ზრუნვითა სოფლის საქმეთა; არამედ შევმსჭვალოთ გონება ჩვენი სასოებასა ოდენ მისსა. და მისსა მიმართ იყოს ყოველი ზრუნვა ჩვენი, რათა ამის ყოვლისა მიერ გვსუროდის უბნობად მისა, რომელ არს ლოცვა. ხოლო ლოცვასა უხმს გამოცდილება ფრიადი, რათა მრავალჟამ ყოფითა ჩვენითა მას შინა განბრძენდეს გონება ჩვენი. რამეთუ რაჟამს უპოვარ ვიქმნნეთ, მერმე გვიხმს ლოცვასა შინა ყოფა; რათა ისწაოს გონებამან ჩვენმან მარადის ლოცვა და მივიღოთ გამოცდილება მისი. რამეთუ ლოცვისა წინამძღვარ არს განშორება კაცთაგან, რათა ესრეთ მოვიგოთ სიყვარული ღვთისა: და უწყოდე ეს ძმაო, ვითარმედ კეთილისა საქმე ყოველივე ლოცვასა შინა იპოვების. და ესე არს საზღვარი ყოვლისა კეთილისა. ამის მიერ არს წიგნის კითხვა თითო სახე, და დიდების მეტყველება ღვთისა, და მწუხარება საღმრთო, და მუხლთდრეკა, და გალობა ფსალმუნთა: და სხვანი იგი სახენი კეთილნი ლოცვისაგან იქმნებიან, რომლისაგან იშვების სიყვარული ღვთისა. რამეთუ სიყვარული ღვთისა ლოცვისა მიერ იქმნების. ხოლო ლოცვა, განშორებისა მიერ. ხოლო განშორება ესე არს: რათა გვაქვნდეს ადგილი, რომელსა შინა ჩვენ მხოლონი ვეუბნებოდეთ ღმერთსა. კვალად წინამძღვარ განშორებისა არს გამოსვლა სოფლით. რამეთუ უკეთუ კაცი პირველად არა განვიდეს სოფლით. და მოიცალოს ამის ყოვლისაგან, მარტოებად ვერ შემძლებელ არს. და კვალად წინამძღვარ სოფლით გამოსვლისა არს მოთმინება, და მოთმინებისა წინამძღვარ - სიძულვილი სოფლისა. და სოფლის მოძულებისა წინამძღვარ არს: შიში და სურვილი საუკუნოისა მის ნეტარებისა.

რამეთუ უკეთუ პირველად არა მოიგოს ესევითარი იგი შიში და სურვილი, ვერ მოიგებს სიძულილსა სოფლისასა. და უკეთუ არა მოიძულოს იგი, ვერ მოითმენს თვინიერ განსვენებისა მისისა. და უკეთუ მოთმინება არა მოიგოს, ვერ ძალუძს ყოფად ადგილსა ფიცხელსა და უდაბნოსა. და უკეთუ უდაბნოსა არა იყოფოდის, ლოცვასა ვერ მოიგებს. და უკეთუ ლოცვა არა მოიგოს, და არა შევიდეს გონება მისი ძალსა შინა ლოცვისასა, ვერ მისწვდების სიყვარულსა.

ამიერიგან უწყოდეთ, ვითარმედ სიყვარული ღვთისა ლოცვისაგან იშვების. და ლოცვა - დაყუდებისაგან. და დაყუდება - უპოვარებისაგან. და სიძულვილი სოფლისა - შიშისაგან სატანჯველთასა და სურვილისაგან სასუფეველისა. რამეთუ იგი მოიძულებს გულის თქმათა, რომელმან უწყოდის, თუ რომელთა სატანჯველთა წინამძღვარ არიან გულისთქმანი; ანუ რომელთა კეთილთაგან გამოახუებენ კაცთა.

ესრეთ ყოველნი სათნოებანი, ერთმანეთისაგან იშვებიან. და უკეთუ ერთიცა მათგანი მოაკლდეს, სხვათა მათ ვერ მოიგებ.

ხოლო რაჟამს გენებოს დაწყებად საქმესა კეთილსა, პირველად განმზადე თავი შენი განსაცდელთა მიმართ, და ნუ ორგულ ხარ ჭეშმარიტებისა მიმართ. რამეთუ აქვს ჩვეულება ეშმაკსა, რათა რაჟამს იხილოს კაცი მხურვალედ შესრული მოღვაწებასა, შეემთხვევის მას მრავალ ფერითა განსაცდელითა, რათა ესრეთ შეეშინოს და განხმეს მხურვალება იგი მისი. გარნა არათუ ესევითარი ძალი აქვს წინააღმდგომსა, თუ არა, ვერ ვინმცა შემძლებელ იყო ქმნად კეთილისა. გარნა მიუშვებს მას ღმერთი, ვითარცა იგი იობს ზედა მართალსა. ხოლო შენ განმზადე თავი შენი განსაცდელთა მიმართ, და ესრეთ იწყე სათნოებათა აღსრულებად. რომელი მცირესა ზედა უმადლო იყოს, იგი დიდსაცა ზედა მტყუარ და უმადლო არს, რომელი უძლურ იყოს, და უწყოდის უძლურება თვისი, მისი კურნება ადვილ არს. და რომელი აღიარებდეს ტკივილსა თვისსა, მას ადრე ელხინოს.

გულისა ფიცხისა ტკივილნი განმრავლდებიან; და სნეული რომელი მკურნალსა წინა აღუდგებოდის, მისი სენი უფროსად განძლიერდების. არა არს ცოდვა შეუნდობელი უკეთუ ოდენ ინანდე. იხსენებდი მარადის მათსა, რომელნი იგი უზეშთაეს შენსა არიან სათნოებითა; რათა მარადის უწყოდე ნაკლულევანება შენი. მოიხსენე დაცემა იგი ძლიერთა, რათა დამდაბლდე სათნოებათა შინა შენთა. და სდევნიდი თავსა შენსა, და განიდევნოს მტერი შენგან. ჰყავ მშვიდობა შორის თავისა შენისა, რათა მშვიდობა ჰყოს შენთანა ცამან და ქვეყანამან. დაშვერ წინაშე ღვთისა დგომითა, გონებითა წმიდითა და ლმობიერითა, რათა დაიცვას ღმერთმან გონება შენი შეგინებულთა გულის სიტყვათაგან; რათა გზა იგი ღვთისა არა იგმობოდის შენ შორის. უჩვენე უძლურება შენი ღმერთსა, და არა ოდეს გამოიცადო შენ მტერთაგან.

თქვეს პირველთა მამათა, ვითარმედ ვიდრეღა საცნობელნი უძლურებასა შინა იყვნენ: უკეთუ ეცადოს გონება აღსვლად ჯვარსა ზედა, რისხვა ღვთისა მოვალს მის ზედა. ხოლო ჯვარცმასა არა პირველსა მას საზომსა იტყვის, რომელ არს მოთმინებითა ჭირთათა, რამეთუ ესე ხორცითა ჯვარცმა არს. არამედ მეორესა ამას საზომსა იტყვიან, რომელ არს შინაგანი ხედვა. რამეთუ ესე შემდგომად განკურნებისა სულისა მოვალს, რომლისა გონება შეგინებულ იყოს ვნებათა მიერ. და ეძიებდეს იგი მიწთომად ესე ვითართა საქმეთა, პირი მისი რისხვით დაიყოფის; რამეთუ პირველ არა განწმიდნა გონება მისი შრომითა და არა დაიმონნა გულისთქმანი ხორცთანი, არამედ სმენითა და კითხვითა რბიოდა გზასა მას სავსესა ნისლითა, და იგი ბრმა იყო თვალითა.

რომელნი იგი ხედვენ და სავსე არიან ნათლითა, და ჰყავს წინამძღვარი მადლისა, იგინი ჭირსა შინა არიან ღამე და დღე; და თვალნი მათნი სავსე არიან ცრემლითა და ლოცვითა და ტირილითა იყოფებიან ღამე და დღე, შიშისა მისთვის მის გზისა; და ძნელოანთა მათ კაპანთათვის, რომელნი შეემთხვევიან მათ. უკეთუ თვალი შენი არა წმიდა იყოს, ნუ იკადრებ მიხედვად თვალსა მზისასა; რათა რომელი გაქვს ნათელი, იგიცა არა მიგიღოს, რომელ არს სარწმუნოება ეგე მართალი და სიმდაბლე, და აღსარება გულითადი, და მცირედი ეგე შრომა ძალისაებრ შენისა, და განვარდე შენ ბნელსა მას გარესკნელსა, ვითარცა რომელმან იკადრა შესვლად ქორწილსა მას სამოსლითა შეგინებულითა. შრომისაგან და დაცვისა იშვების დაცვა გულის სიტყვათა - სინათლე გონებისა. და ესრეთ მადლითა ღვთისათა მიიწევის გონება საქმესა მას, რომელსა თვისითა ძალითა ვერ მისწვთების, და ვერცა ვის ასწავლის. ვერცა სხვისაგან ისწავლის საქმესა მას. ხოლო მცირედნი ესე სიტყვანი ამის თავისანი კმა არიან განათლებად გონებასა დაყუდებულისასა მრავალთა წიგნთა წილ.

ხოლო თანა აძს მონაზონსა, რათა მოიძულოს ყოველივე საქმე ამის სოფლისა, მავნებელი სულისა; და რათა ესე ვითართა საქმეთა შინა, ყოვლადვე არა იყოფოდეს, არამედ რათა აქვნდეს ცხოვრება კეთილი და საღმრთო. და რათა განსდევნოს თავისა თვისისაგან ყოველივე ხსენება პირველთა ბოროტთა; და რათა არა თითო ფერთა ოდენ ჭამადთა არა მიიღებდეს, არამედ რათა პურითაცა არა განძღებოდის. და რათა არა ღვინოსა ოდენ ეკრძალებოდის, არამედ წყალითაცა არა განძღებოდის.

და რათა ჟამსა ლოცვისასა შემოიკრიბოს გონება თვისი წინაშე ღვთისა. ხოლო ხსენებასა ღვთისასა, და ფსალმუნებასა ყოვლადვემცა ნუ დაუტეობს: გინათუ ჯდეს, გინათუ დგეს; და ყოველსავე საქმესა წინა-აღმდგომსა სათნოებისასა განეშორენ: რამეთუ დაჭირება არს იგი სულისა. და მცირედსაცა ზედა ჭეშმარიტსა იტყოდენ, და ყოველსავე დიდებად ღვთისა იქმოდენ და იტყოდენ, რომლისა მიერ მოვედით კეთილსა დღესა მას სასჯელისასა. და ნურასაცა იქმს საჩვენებელად კაცთა. ხოლო ჯერ არს კვალად, რათა უნებლიედცა ცოდვასა ხსენება გულსა შინა აქვნდეს, გლოვით და სულთქმით და ტირილით. რათა უწყოდის თუ ვითარნი სატანჯველნი მოწევნად არიან ესე ვითართა საქმეთათვის. და რათა შევიდოდის წინაშე პირსა უფლისასა აღსარებით; და რათა არა დასცხრეს ტირილისა და გლოვისაგან, ვიდრე მოენიჭოს მოტევება. გარნა პირველთა ცოდვათა ნუმცა უდებ ყოფს, ვითარმცა ფრიად შეენანნეს იგინი, ვიდრემდე იხილოს ვითარმედ უმრავლესი სიმართლე უქმნიეს, ვიდრეღა ცოდვანი. ხოლო ქებასა ზედა კაცთასა ნუმცა უხარის, ნუცამცა იმკვების, ვითარცა იგი ერის კაცნი; არამედ ეშინოდენ მიმოტაცებისაგან უბადრუკისა ამის გონებისა ჩვენისა. ევედრებოდე ღმერთსა მარადის რათა შეგეწიოს. რამეთუ მისი არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე ამინ.

"სიტყვა მართლისა სარწმუნოებისა" ტ. VI, თბილისი, 2009 წ.

© გამომცემლობა "ორთოდოქსი"