შვიდი ქადაგება პირველსა დიდმარხვის კვირიაკესა, მართლ-მადიდებლობისა წმ. მღვდელმთავრისა გაბრიელისა (ქიქოძე).

სიტყვა პირველსა კვირიაკესა ზედა დიდის მარხვისასა

ყოველმან, რომელმან აღიაროს ჩემდა მომართ წინაშე კაცთა, 

ძემანცა კაცისამან აღიაროს იგი წინაშე ანგელოსთა ღვთისათა 

(ლუკ. იბ,ჱ)

დღეს, ძმანო ჩემნო, მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო, ჩვენ ვასრულებთ მცნებასა ამას უფლისასა. ხმითა მაღლითა წინაშე ყოველთა კაცთა აღვიარებთ დღეს ჩვენ სახელსა ქრისტესსა და ყოველსა სჯულსა, რომელი გარდამოგვცა მან ჩვენ მოციქულთა და მამათა მიერ და არა თუ მხოლოდ აღვიარებთ, არამედ, ლოცვასა და მადლობასა შევსწირავთ მისდამი, რამეთუ მოგვცა ჩვენ მადლი და შემწეობა ვიდრე ამ ჟამადმდე დაცვად სისწორით და სისრულით ყოვლისა სჯულისა მისისა; ხოლო წინააღმდეგთა ქრისტეს სჯულისათა, ანუ გარდამაქცეველთა და განმასხვავებელთა მისგან მოცემულისა სწავლისასა ვეტყვით ანათემასა, ესე იგი, უარ-ვყოფთ მათ და განვაძებთ ეკკლესიის კრებულისაგან. გარნა აქ საჭირო არს, ძმანო ჩემნო საყვარელნო, მივაქციოთ სრული ყურად-ღება, რომლისა აღსარებისათვის გვამცნებს ჩვენ მაცხოვარი მეტყველი: რომელმან აღმიაროს მე წინაშე კაცთა... ესე იგი, საკმაო არსა აღსარება ქრისტეს სახელისა მხოლოდ სიტყვითა და ენითა?
არა, ძმანო ჩემნო, აღსარება სჯულისა არის ორნაირი: ერთი სიტყვითა, მეორე თვით საქმითა. სიტყვით აღიარებს ღმერთსა იგი, რომელიც ენითა თვისითა წარმოსთქვამს სახელსა ქრისტესსა და სარწმუნოებასა მისსა, ხოლო საქმით იგი, რომელი ცხოვრებითა და ყოფა-ქცევითა თვისითა გამოხატავს ანუ მოიყვანს არსებაში სახარებასა იესო ქრისტესსა. ცხად არს, რომელ კაცმან, რომელსა სურს სათნო-ეყოს უფალსა, ორივე აღსარება უნდა აღასრულოს, ესე იგი შეაერთოს სიტყვა და საქმე. კაცი, რომელი მხოლოდ ენითა თვისითა აღიარებს უფალსა, გარნა საქმით იქცევა წინააღმდეგ მისთა მცნებათა, არა თუ ქრისტიანე არ არის, არამედ არის მოღალატე ქრისტესი. ისმინეთ, რასა იტყვის ისაია წინასწარმეტყველი: მომეახლებიან მე ერი ესე სიტყვით და ბაგითა პატივს-მცემენ მე, ხოლო გული მათი შორს არს ჩემგან და ამაოდ პატივს-მცემენ მე. ხოლო უფალი ჩვენი იესო ქრისტე გვეტყვის: არა ყოველმან, რომელი მეტყოდეს მე უფალო, უფალო და შევიდეს სასუფეველსა ცათასა, არამედ რომელმან აღასრულნეს სიტყვანი ჩემნი.

ნუ ატყუებ, ძმაო, თავსა შენსა. ქრისტეს მოწაფე და ქრისტეს აღმსარებელი მაშინ ხარ, როდესაც აღასრულებ სიტყვათა მისთა; თუ არ მოინანე ცოდვანი შენნი, თუ ისრეთს რასმე იქმ, რომელიც წინააღმდეგი არის იესო ქრისტესი, ქრისტეს მოღალატე ხარ. გახსოვდეს, რომ შენ ყოვლითა შენითა არსებითა, სულითა და ხორცითა ქრისტეს ეკუთვნი. შენ ქრისტესი ხარ ყოვლითურთ, ქრისტეს სისხლით მოსყიდული ხარ; ქრისტეს-თანა შეერთებული ხარ, ნათღიის-ღებიდგანვე ქრისტეს სახელი გეწოდება; აწ, უკეთუ კეთილად ხვალ, ქრისტეს აღიარებ; უკეთუ სცოდავ და არ მოინანებ, ქრისტეს მოღალატე ხარ. მეშინოდეს, რომ არ უარ-გყოს შენ ქრისტემან, უკეთუ შენ უარ-ჰყავ იგი ცხოვრებითა შენითა. ქრისტეს აღიარებ მაშინ, ოდეს სახელითა მისითა გლახაკსა, მცირესა ძმასა შენსა შეეწევი ნაყოფისაგან შენისა; ქრისტეს მოღალატე ხარ, უკეთუ მარტო შენი თავისთვის ზრუნავ და არავის არ ეწევი; ქრისტეს ადიდებ, ოდეს გიყვარს მოყვასი შენი, რომელი შეიყვარა მან და სისხლი დაჰსთხია მისთვის; ქრისტეს უარ-ჰყოფ, თუ მოიძულე ვინმე მოყვასთა შენთაგანი; ქრისტეს აღიარებ, ოდეს გახსოვს მცნება მისი და ყოველთვის სიმართლეს იტყვი და არავის მოატყუებ; ქრისტეს უღალატებ, ოდეს იქცევი მზაკვარებით, ოდეს იუდასავით ამბორს უყოფ მოყვასსა და მერმე გაჰყიდი მას.

ნუ დაივიწყებ, რა პატიოსანს სასყიდელს აღუთქვამს ქრისტე მისთა აღმსარებელთა. რა დიდი არის და საკვირველი, რომ შენ წინაშე რაოდენათმე კაცთა აღიარო სახელი ქრისტესი მაშინ, ოდეს იგი აღგითქვამს შენ: ძემანცა კაცისამან აღიაროს იგი წინაშე ანგელოსთა ღვთისათა. ოდეს ყოველნი ტომნი, ანგელოსნი და კაცნი შეიკრიბებიან მეორეთ მოსვლაზედ წინაშე დიდებისა უფლისა, მაშინ აღგიარებს შენ უფალი, მაშინ გამოაჩენს შენსა ერთგულებასა, რომელი მოგვცეს ჩვენ ყოველთა ღმერთმან. ამინ.

მოძღვრება მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა

ძმანო მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო!

თუმცა წესი ესე მართლ-მადიდებლობისა ძველი დროებითგან არის მიღებული ეკკლესიასა შინა და ყოველთვის იყო საჭირო და სასარგებლო, გარნა უმეტესად აწ, ამ ჩვენ დროებაში. რისთვის? მისთვის, რომელ ახლა ერთი ფრიად სამწუხარო ყოველთა ქრისტეს მოსავთათვის გარემთება გამოჩნდა და ძლიერდება ყოველთა ქვეყანათა შინა, რომელიცა ფრიად საჭიროდ ჰყოფს აღსრულებასა წესისა ამისასა. რომელი არს ეს გარემოება? ის, რომელ განმრავლდნენ კაცნი წინააღმდეგნი საღმთოისა სჯულისანი, რომელნი კადნიერად ბედვენ ცილობასა, და არათუ ცილობასა, არამედ თითქმის უარის ყოფასა უმთავრესთა მუხლთა ღვთისაგან მოღებულისა სჯულისათა. ესრეთსა გარემოებასა შინა ფრიად საჭირო და სასარგებლო არის, რომ წმიდამან ეკლესიამან აღამაღლოს ხმა თვისი და ნათლად აღიაროს სწავლა ქრისტეს სჯულისა სანუგეშოდ ყოველთა ქრისტეს მოყვარეთა, ხოლო ყოველნი წინააღმდეგნი და განდრეკილნი ზარ-განხადოს საშინელითა ანათემითა. ამას ასრულებს ახლა კრება წმიდისა ეკკლესიისა!

გარნა ხსენებული სამწუხარო გარემოება, ესე იგი განმრავლება ურწმუნოთა კაცთა, ჩვენ, მოძღვართა თქვენთა, განგვაღვიძებს, რათა უმეტესითა ბეჯითობითა გასწავლიდეთ თქვენ და განგამტკიცებდეთ საღმრთოსა შინა სჯულსა. ეს საღმრთო მოვალეობა ჩემი გამაღვიძებს მე მოგცე ოქვენ დღეს მოძღვრება - ერთსა ფრიად საჭიროსა და სასარგებლოსა საგანსა ზედა შესახებ სჯულისა ჩვენისა, მით უმეტესად, რომ მე კიდეც აღგითქვი თქვენ ერთხელ მოლაპარაკება ამ საგანზე. ვინც არის გულს-მოდგინე მსმენელი ღვთის სიტყვის ქადაგებისა, მას უთუოდ კიდეც ახსოვს, რომ მე წასრულს წელს თვით ამ დღეს და თვით ამ წმიდა ადგილისაგან აღგითქვი თქვენ განმარტება იმ აზრისა, რომელ თვინიერ სარწმუნოებისა არც სათნოება შეიძლება. ესე იგი, ვისაც არა აქვს სარწმუნოება ცხოველი, მას არცა წმიდა ზნეობა ექმნება. ეხლა მინდა აღვასრულო, ძმანო, ეს ჩემი აღთქმა! გთხოვ თქვენ ყოველთა კარგად ყური დამიგდოთ და გაიგოთ ეს ჰაზრი მისთვის, რომ იგი არის ფრიად აღმაშენებელი და ყოველთა. ურწმუნოთა კაცთა პირის დამაყოფელი.

პირველი და უმთავრესი ჰაზრი, ანუ საბუთი ყოვლისა ურწმუნოისა და განდრეკილისა კაცისა არის ესრეთი: ოღონდ მე კი კარგი, პატიოსანი და მართალი კაცი ვიყოო საქმით და ყოფაქცევით, თორემ რაც გინდა მწამდეს ეს სულ ერთი არისო; ესე იგი, ამის მოლაპარაკე ამტკიცებს, ვითომც შეიძლება, რომ სარწმუნოება ანუ ღვთის სჯული არ ჰქონდეს კაცსა, და ზნეობით, ანუ ყოფა-ქცევით კი იყოს წმიდა და სათნო. მაშასადამე თუ ეს მისი საბუთი ცხადად გავამტყუნეთ, თუ ჩვენ იმას დავუმტკიცეთ, რომელ ერთი უმეოროდ ვერა ოდეს ვერ გასძლებს კაცის გულში და მეტადრე ის თუ დავამტკიცეთ, რომ ვისაც არა აქვს ცხოველი სარწმუნოება, იგი ვერაოდეს ვერ შეიძენს წმიდასა ზნეობასა, ანუ სათნოებასა, ამით გავაჩუმებთ ყოველსა ურწმუნოსა კაცსა. ღვთის შეწევნით ადვილია ამის დამტკიცება! სიტყვის სიცხადისათვის წარმოვიდგინოთ ახლა, რომ აქ ჩემ წინაშე სდგას ერთი ურწმუნო კაცი და მე იმას ველაპარაკები: მითხარ მე, ძმაო, რადგანაც შენ თვითონ ამტკიცებ, რომ სიმართლე, პატიოსნება, წმიდა ზნეობა ყოვლი კაცისათვის საჭირო არის, ესრედ რომელ თუ ესენი სრულიად მოაკლდა კაცსა, იგი გარდაიქცევა პირუტყვად, პირველად ეს ერთი ჰაზრი ამიხსენი: რა უფრო ადვილია კაცისათვის, ცოდვა თუ მადლი, ცოდვის აღსრულბა თუ სათნოების შეძენა, ესე იგი, რომელს უფრო ადრე და ადვილად აღასრულებს კაცი, ცოდვას თუ სათნოებას? ვგონებ, ძმანო, მსმენელნო, რომელ ამ საგანზე ჩემი მოპირდაპირე ცილობას არ დამიწყებს, მან თავიდგანვე პირდაპირ უნდა აღიაროს, რომელ ცოდვა ყოვლისა კაცისათვის უფრო ადვილია, ვიდრე სათნოება; ამაზე მას დაარწმუნებს თვით კაცის ბუნება, ანუ თვით მისი საკუთარი ბუნება, ვინაიდგან თვით იგი ხედავს, რომ ბუნება მისი არის ფრიად მიდრეკილი ცოდვისადმი; მაშასადამე ეს ჰაზრი დამტკიცებული არის. ეხლა ამ პირველჰაზრისაგან გადავიდეთ, ძმანო, მეორე ჰაზრზე და ვკითხოთ ჩვენ მოპირდაპირეს: გვითხარ ჩვენ, ძმაო, რადგანაც შენ თვითონ ხედავ და იძულებული აღიარებ, რომელ დაცემულის კაცის ბუნებისათვის ცოდვა უფრო ადვილია და საამო, ხოლო სათნოება მძიმე და ძნელი, მაშასადამე თუ სარწმუნოება არა მაქვს და სარწმუნოებისა ჩემისაგან არა ვარ შეგონებული და გაღვიძებული, რამ მაიძულოს მე, რამ შემაგონოს, რამ გამიღვიძოს ცოდვის მორიდება და სათნოების ძებნა, ესე იგი, ის, რაც ჩემი ბუნებისათვის არის საამო და ტკბილი დავსტოვო და ვეძიო ის, რომელიც არის ძნელი, მძიმე, რომელიც მოითხოვს ჩემგან დიდსა შრომასა, მოთმინებასა, იძულებასა, ესე იგი, სათნოება და სიწმიდე? თუ კი ახლაც, როდესაც რომ ცალკე ჩემი სარწმუნოება ხან მაშინებს, ხან მასწავლის, ხან მანუგეშებს და მით შემაძულებს ცოდვასა, ცალკე სამოქალაქო სჯული ცოდვის და უსჯულო საქმისათვის მექადნის სასჯელსა, ცალკე თვით ჩემი ჭკუა და სინიდისი მამხილებს, რომ მოვერიდო ცუდ საქმეს, მაინც ვხედავ, რომ ცოდვა ძლიერია ჩემს ბუნებაში, იგი მაინც ხშირად წარმიტაცებს მე, რაღა იქმნება და რაღა აღმიკრძალავს მე ცოდვის მოქმედებას, თუ სარწმუნოება აღარ არის ჩემს გულში? რას იტყვის ამაზე ჩემი მოპირდაპირე? ჭკუა გაქვს, მაინც მეტყვის იგი, ჭკუით გაარჩიე ცოდვა და მადლი და პირველი მოიძულე და მეორე შეიყვარე. გარნა, სხვა არის გარჩევა და სხვაა აღსრულება. აბა ვკითხოთ ჭკუას რას გვეტყვის იგი ამაზე? თუ მორწმუნე ვარ, ჭკუა მეტყვის: ყოველი მოითმინე, სათნოება შეიძინე, აქაური ცხოვრება მოკლე არის, იქ ღმერთი მაგიერს მოგაგებს; თუ ურწმუნო ვარ, ჭკუა ასე მეტყვის: ამ წუთ სოფელში ვიდრემდის ხარ, ინუგეშე, სჭამე, სვი, მოკვდები და ყოველივე განქარდება. სინიდისი გაქვსო, კიდევ მეტყვის ჩემი მოპირდაპირე: სინიდისით გაარჩიე ცოდვა და მადლი და სინიდისს გაუგონე; - კეთილი მაგრამ სინიდისი დაფუძნებულია და ცხოველია მხოლოდ სარწმუნოებით; ვისაც არა აქვს სარწმუნოება, მას სინიდისიც ბნელი აქვს და ყრუ. რას იტყვის ამის მეტს მოპირდაპირე? თვითონ აღიარა მან, რომ სარწმუნოება და სიწმიდი საჭირო არის კაცისათვის, თვითონვე ხედავს ახლა, რომ თუ საღმრთო სჯული არ გააღვიძებს კაცს, კაცი არასოდეს არ მოერიდება ცოდვასა და არ იმეცადინებს სათნოებისათვის, მაშასადამე აქედან გამოდის, რომ საღმრთო სჯული მიუცილებლად საჭირო არის ყოვლისა კაცისათვის; თვინიერ საღმრთოისა სჯულისა, მას არც ცოდვის შიში და მორიდება ექმნება, მაშასადამე იგი დაჰკარგავს კაცობრიობას და ემსგავსება პირუტყვს.

აჰა, ძმანო, ის ჰაზრი რომლისა ახსნა მსურდა მე თქვენთვისა. იქმნება მე ისე ნათლად ვერ გამოვსთქვი ეს ჰაზრი და ვერ გაგაგებინე, როგორც მსურდა, მაგრამ შენ თვითონ დაამუშავე შენ გულში, ძმაო, ეს ჰაზრი და გაავრცელე. თუ კარგად ვერ ახსნი, ჩემთან მოდი თავისუფალ დროს და მე კიდევ აგიხსნი, აქაც მიუბრუნდები მე მარჰვე დროს ამ ჰაზრსა. თუ როდისმე შეგვხვდეს ურწმუნო კაცთან ლაპარაკი ამ ჰაზრით, თუ კარგად გაიგე იგი, შეგიძლიან პირი დაუყო მას; თუ არა ჩემთან მოიყვანე; უთხარი ეს მისი საქმე არისთქო. ვესავ მაცხოვარსა, რომელი არის მდიდარი სიტყვითა და სწავლითა, რომ იგი მომცემს მე სიტყვასა შესაგონებლად ყოვლისა განდრეკილისა კაცისათვის.

გარნა აქ უნდა გაგიმჟღავნდე და გითხრა, ძმაო, რომ ერთი საქმისა კი მეშინია; მეშინია, რომ ეს ჩვენი მოპირდაპირე მობრუნდეს და ესრეთი სიტყვა გვითხრას: კარგი! თუ მართლა საღმრთო სჯული და სარწმუნოება არის საფუძველი და განმაღვიძებელი წმიდა ზნეობისა, რათ ვხედავ შენ შორის, შენ რომ მორწმუნე კაცი ხარ, ცუდსა ზნეობასა და ყოფა-ქცევასა? სწორეთ მეშინია, რომ არ გაგვამტყუნოს ამ სიტყვით, ჩვენ, მორწმუნენი ურწმუნომან კაცმან! თუ კაცი ამბობს მორწმუნე ვარ და საქმით კი არ ერიდება ცოდვას, იგი სიტყვითაც ვეღარ გაამტყუნებს ურწმუნო კაცსა; ამისათვის გლოცავ თქვენ, ძმანო, და გაფუცებ, თვით ცხოვრებითა თქვენითა აჩვენოთ ურწმუნოთა კაცთა, რა საუნჯე არის ცხოველი სარწმუნოება კაცისათვის. ღმერთო, მაცხოვარო ჩვენო! შეგვეწიე, რათა თვით ცხოვრება მორწმუნეთა შენთა გაამტყუნებდეს და შეარცხვენდეს ურწმუნოთა კაცთა. - ამინ!

სიტყვა მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა შინა

მართლ-მადიდებელნო ძმანო ქრისტიანენო!

სოლომონ ბრძენი წიგნსა შინა თვისსა იგავთასა, სხვათა შორის, წარმოსთქვამს: ნუ გადასდებ საზღვართა საუკუნეთა, რომელნი დასდვეს მამათა შენთა. თუმცა ამ სიტყვებში ცხადად არ დაინახება, რომელთა საზღვართა ზედა ამბობს სოლომონ, ნივთიერთა, თუ სულიერთა, გარნა, ვინაითგან იგი ამბობს საუკუნეთა საზღვართა ზედა, ხოლო ყოველნი ნივთიერნი საზღვარნი არიან არა საუკუნენი, არამედ დროებითნი, ამისთვის მას უთუოდ ჰქონდა მხედველობაში საზღვარნი სულიერისა სწავლისანი, ანუ საღმრთო სჯულისა. მაშასადამე, იგი ამ სიტყვებით გვასწავლის ჩვენ, რათა არ გამოვსცვალოთ, არ გადავსცილდეთ საზღვართა საღმრთოის სჯულისა, ესე იგი საღმრთო სჯული დავიცვათ და შევინახოთ ისე, როგორც გადმოგვცეს მამათა ჩვენთა.

წესი მართლმადიდებლობისა, რომელსაც ჩვენ ვასრულებთ ახლა, თვით საქმით გვასწავლის ჩვენ იმ ჰაზრს, რომელსა გამოთქვამს სოლომონი ზემოთქმულთა სიტყვათა შინა, ვინაითგან დღეს წმინდა ეკლესია მაღალითა ხმითა აღიარებს და დაამტკიცებს იმ ძველსა სჯულსა, რომელი გადმოგვცეს ჩვენ მამათა ჩვენთა; ხოლო ყოველთა მათ პირთა, რომელნი არღვევენ, გადასდებენ, ან შესცვლიან საზღვართა ამის სჯულისათა, გამოუცხადებს, რომ იგინი არიან განშორებულნი, გაგდებულნი ეკლესიის კრებისაგან და იქნებიან ქვეშე „ანათემისა“.

საღმრთოსა ჩვენსა სჯულსა აქვს ორი კერძო, ანუ ორი მხარე: ერთი არის სწავლა, ანუ გონებითი განმარტება სჯულის საზღვართა, ესე იგი როგორ უნდა გვესმოდეს ჩვენი სჯული, ესე იგი როგორ უნდა გვესმოდეს ჩვენი სჯული, რა უნდა გვწამდეს, და რას უნდა უარვყოფდეთ. ამ კერძოს სწავლისას ეწოდება „დოღმატი“. მეორე მხარე ჩვენი სჯულისა არის თვით საქმე, ანუ ცხოვრება, ყოფა-ქცევა. ესე იგი, როგორი ცხოვრება უნდა გვქონდეს და რა საქმე უნდა აღვასრულოთ. ცხადია, რომ პირველი სჯულის კერძო, ანუ დოღმატი არის და უნდა იყოს შეურყეველი, შეუცვლელი. იგი ერთხელვე გადაწყვიტეს და განსაზღვრეს მამათა ჩვენთა, და ჩვენ არა გვაქვს უფლება, რომ გამოვცვალოთ ისინი. როგორც მიგვიღია მამათა ჩვენთაგან, ისე უნდა გადავსცეთ იგინი ჩვენთა შვილთა და მომავალთა. ღვთის მადლით და შეწევნით ჩვენი მართლ-მადიდებელი ეკლესია ყოველთვის მტკიცედ ინახავს თვით იმ სჯულსა, ანუ დოღმატსა, რომელი უფალმან იესო ქრისტემან ასწავლა მოციქულთა თვისთა, მოციქულებმა გადასცეს თავიანთთა მოადგილეთა წმინდათა მამათა, და ამათგან მივიღეთ ჩვენცა შეურყეველად, შეუცვლელად. ქრისტიანენი მრავალნი არიან სხვათაცა ქვეყანასა შინა, გარეშე მართლმადიდებელთა, მაგრამ მათი სწავლა, დოღმატები აღარ დაემზგავსებიან იესო ქრისტეს და მოციქულების სწავლასა. ქრისტიანედ უწოდებენ თავის თავს მრავალნი განათლებულნი ხალხნი, ევროპაში მცხოვრებნი, გარნა მათ შორის აღარ არის ერთობა სწავლისა. იქ ყოველ კაცს თავისებურად სწამს, ყოველ სოფელში განსხვავებული სწავლა არის სჯულისა, რომელიც არღვევს ერთობასა და დიდათ მავნებელია კაცისა. ამისთვის ჩვენ, მართლ-მადიდებელნი ყოველთვის უნდა ვმადლობდეთ ღმერთსა, რომ ვართ აღმსარებელნი ჭეშმარიტისა სჯულისა მართლ-მადიდებელისა, და კიდეც ვცდილობთ დაცვასა და აღსრულებასა მისსა.

გარნა, როგორც უწინ ვსთქვით, საღვთო სჯულსა აქვს მეორე კერძო, ესე იგი ზნეობა, ცხოვრება, ყოფა-ქცევა. ეს კერძო კი ყოველთვის უნდა იცვლებოდეს, ესე იგი, კეთდებოდეს, უმჯობესი შეიქმნებოდეს, როგორც კერძო პირთა შორის, ეგრეთვე მთელსა საზოგადოებასა და ერსა შინა. ცხოვრება, ყოფა-ქცევა, ესე იგი, ზნეობა და ჩვეულება მარად-ჟამს დაუსრულებელად უნდა მაღლდებოდეს, ვრცელდებოდეს; როგორადაც თვითოეული კაცი, ეგრედვე მთელი კაცობრიობა თან-და-თან უნდა წინ მიდიოდეს სათნოებასა, ზნეობასა, პატიოსნებასა შინა შემწეობითა იმ საღმრთო სჯულისათა, რომელი მოგვცა ჩვენ ღმერთმან. დიდი სახე, დიდი იდეალი მოგვცა ღმერთმან. დიდი ასპარეზი, ანუ სარბიელი ცხოვრებისა დაგვინიშნა: იყვენით თქვენ სრული, იტყვის უფალი, ვითარცა მამა თქვენი ზეციერი სრულ არის! აჰა რა სისრულე, რა სიწმინდე უნდა ვეძიოთ ქრისტიანეთა; იყვენით თქვენ წმინდა, რამეთუ მე წმინდა ვარ, იტყვის წინასწარმეტყველის პირით ღმერთი. ვის შეუძლია, ათასი წელიც რომ იცხოვროს ქვეყანაზე, აღსვლა ამისთანა ხარისხსა ზედა სათნოებისასა! გარნა მისწრაფება, მეცადინეობა მაინც უნდა არ დავაკლოთ; ყოველთვის უნდა ვზრუნვიდეთ სათნოებისათვის, სულიერი წარმატებისათვის; ყოველთვის უნდა გვქონდეს თვალთა წინაშე ის სახე, ის მიზანი, რომელიც გვაჩვენა საღმრთომან სჯულმან ჩვენმან და ვნატრობდეთ მას. ამინ.

სიტყვა მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა ზედა

გულითა გვწამს სიმართლედ, ხოლო პირითა 

აღვიარებთ საცხოვრებელად (რომ. 10, 10).

დღეს, ძმანო მართლ-მადიდებელნო, წმინდა მართლ-მადიდებელი ეკკლესია ხმითა მაღლითა, სასმენელად ყოვლისა ერისა, აღიარებს სარწმუნოებასა მართლ-მადიდებლისა ეკკლესიისასა ყოველთა უმთავრესთა ტაძართა შინა. ვევედროთ ღმერთსა, რომ ეს აღსარება იქნეს საცხოვრებელად ჩვენდა, ვითარცა თქმულ არს ზემოდ მოყვანილთა სიტყვათა შინა წმიდისა პავლე მოციქულისა: პირითა აღვიარებთ საცხოვრებელად. გარნა ეს შესაძლებელი იქნება მით, თუ ჩვენ გვახსოვს და ვასრულებთ მეორე მუხლსა ზემოდ მოყვანილთა სიტყვათა შინა, ვითარმედ: გულთა გვწამს სიმართლედ. თუ კაცს გულითა ჰსწამს სიმართლედ, მაშინ პირითაც აღიარებს საცხოვრებელად. ამისათვის ფრიად საჭირო არის შევიტყოთ ნამდვილი ჰაზრი და სწავლა ზემო მოყვანილთა სიტყვათა, მეტადრე დღეს, როდესაც ვდღესასწაულობთ მართლ-მადიდებლობისა ძლევასა და გამარჯვებასა, და საქვეყნოდ აღვიარებთ მისსა სისრულესა და სავსებასა.

გულითა გვრწამს სიმართლედ. რით უნდა მიიღოს და მიითვისოს კაცმა სარწმუნოება? რომლითა სულიერითა ორღანოითა უნდა დაიჯეროს და შეიტკბოს კაცმა სახარება, ანუ საღმრთო სჯული? შენ მეტყვი რომ ჭკუით, ანუ გონებით. შენ იფიქრებ: ჭკუამ, ანუ გონებამ კაცისამან უნდა იცნას ჰაზრი და შინაარსი სჯულის სწავლისა, და დაეთანხმოს მას. ეგ მართალია! ჭკუამ კაცისამან კი უნდა იცნას წინა-პირველად ჰაზრი საღმრთოისა სჯულისა, გარნა დაჯერება, დარწმუნება, შეტკბობა მისი გულის საქმეა. გულითა გვრწამს სიმართლედ. სხვა არის მიღება, დათანხმება ჭკუით რომელიმე ჰაზრის, ანუ წინადადებისა, და სხვა არის დარწმუნება, შეტკბობა, დაჯერება. ჭკუა მიიღებს, იცნობს, დაეთანხმება, გული დაიჯერებს, შეიტკბობს, შეიყვარებს. მართლა, როდესაც ჭკუა, ანუ გონება კაცისა მიიღებს, დაეთანხმება რომელსამე ჰაზრსა, რომელსამე სამეცნიერო წინადადებასა, ესრედ მიღებული ჭკუისაგან ჰაზრი, სწავლა შეიქნება კერძო მასალა და ქონება საკუთრად გონებისა, და შეინახება მეხსიერებასა შინა. ესრედ მიღებულს ჰაზრს და ცოდნას თითქმის არაფერი გავლენა, ანუ ზედ-მოქმედება არ ექმნება კაცის ბუნებაზედ და ზნეობაზედ, და თუ აქვს ხან-და-ხან რომელიმე გავლენა, ისიც ზოგჯერ - ცუდი, მავნებელი. ბოლოს, მიღება, ანუ თანხმობა გონებისაგან, ჭკუისაგან რომელიმე ჰაზრის და ცნობისა არის უნებლივი, იძულებითი. გონებას არ შეუძლია არ მიიღოს, არ დაეთანხმოს რომელიმე ჰაზრსა, თუ ის ჰაზრი მართალია, ცხადია. არა ესრეთი არის გულით მითვისება და შეტკბობა სარწმუნოებისა. სარწმუნოებას თავისუფლად მიიღებს გული კაცისა, და მაშინ სარწმუნოება დაიმორჩილებს ყოველთა ძალთა კაცის ბუნებისათა; მაშინ იგი შეიქნება უმთავრესი მართველი, წინამძღვარი კაცის ცხოვრებისა. გული მიიღებს სარწმუნოებასა სრულიად თვისი ნებით და სურვილით; მიიღებს მისთვის, რომ მოსწონს მას იგი, ანუგეშებს, ახარებს მას. სარწმუნოება არა მარტო ჭკუისადმი მიიქცევა, არამედ მთელი კაცობრივი არსებისა და ბუნებისადმი. ამისათვის სარწმუნოება არის ზნეობითი მოღვაწეობა, თავისუფალი და სასურველი სულისა და გულისა, ანუ უმჯობესი არის თქმად, გულითადი სარწმუნოება არის უმჯობესი და უდიდესი ყოველთა მსხვერპლთა და შესაწირავთა ღვთისათა, ვინაითგან აქ კაცი ღმერთს შესწირავს თვის გულს, ჩააბარებს ღმერთს თვის სულს და ყოველსა ცხოვრებასა, და დაუმორჩილებს თვით თავის ჭკუასა და გონებასაცა. ამისთვისაც წრფელს სარწმუნოებას აქვს დიდი ფასი ღვთის წინაშე. ვინც გულით მიითვისებს და შეიტკბობს სარწმუნოებას, ამით იგი ამტკიცებს, ცხად ჰყოფს, რომ მას კეთილი და წმინდა გული აქვს, იგი კეთილის, და სიწმინდის, და მადლის მოყვარული არის,. ვინაითგან ბოროტის კაცის გულში, ცოდვისაგან გაფუჭებულში, არ შევა სარწმუნოება. აქედგანვე ცხადი არს სიტყვა მოციქულისა, რომ კაცს გულითა სწამს სიმართლედ, ესე იგი გასამართლებლად. გულითადი სარწმუნოება გაამართლებს კაცს.

ვისაც აქვს ესრეთი გულითადი სარწმუნოება, იმას სარწმუნოების აღსარებაც ექნება საცხოვრებელად. მაგრამ რა არის აღსარება სარწმუნოებისა? ამასაც კარგი შეტყობა უნდა. შენ იქნება ფიქრობ, რომ სარწმუნოების აღსარება ის არის, როდესაც კაცი სიტყვიერად აუწყებს მოყვასსა თვისსა თავის სარწმუნოებასა. მართალია, ზოგიერთს შემთხვევაში სიტყვიერი აღსარებაც სარწმუნოების დიდი მოღვაწება არის და სიმართლედ დაეთვლება კაცს, მეტადრე ახლა, ამ ჩვენს დროში. ხომ იცი შენც, ძმაო, რა ნაირად განმრავლდენ ახლა კაცნი ურწმუნონი, სარწმუნოების შემარცხვენელნი და გამკიცხავნი. რისთვის განმრავლდენ ესრედ ისინი? პირველად მისთვის, რომ არ იციან, არ ესმისთ, არ ფიქრობენ რა არის სარწმუნოება, რა საჭირო არის იგი კაცის ცხოვრების გასაუმჯობესსებლად, ასე რომ გარეშე მისსა კაცის სული დაჩაგრული და დაღარიბებულია, და ცხოვრება მისი წამხდარია. მეორე მიზეზი ურწმუნოთა განმრავლებისა ის არის, რომ რომელიც მორწმუნენი არიან, ისინიც დაღონებულნი არიან, გულ-გრილნი, წინააღმდეგებს შეგონებას არ აძლევენ. გსურსა ერთი მოღვაწება აღასრულო? როდესაც შეხვდე ურწმუნოს, ერთს ანუ მრავალს, სასოებით, მტკიცედ, გულის გრძნობით აღუარე მათ სარწმუნოება შენი, რათა შეიკტიმონ მათ. თუ ასე მოიქცევი, სწორედ საცხოვრებელად შენდა და მსმენელთა იქნება შენი აღსარება. გარნა სიტყვიერი მხოლოდ აღსარება სარწმუნოებისა, უმეტეს ნაწილ, ადვილი საქმეა. ღმერთიც ჩვენგან მოითხოვს არა მარტო სიტყვიერსა სარწმუნოებასა, არამედ საქმიანსა. რა არის საქმიანი სარწმუნოება? ის, როდესაც მთელი შენი ცხოვრება შინაგანი და გარეგანი, ცხად-ჰყოფს, ცხადად ღაღადებს, რომ შენ გრწამს, მორწმუნე კაცი ხარ. შინაგანი ცხოვრება არის ჰაზრი, მიდრეკილება, ყოველიფერი შენი შინაგანი მოძრაობა; ეგენი უნდა გქონდეს შენ განათლებული, განცხოველებული და განწმენდილი სარწმუნოებით. გარეგანი ცხოვრება კაცისა არის ყოველი მისი საქმენი და სიტყვანი. ისინიც უნდა იყვნენ აღბეჭდილნი სარწმუნოებით. გულითა გვრწამს სიმართლედ, ხოლო პირითა აღვიარებ საცხოვრებელად. ამინ.

სიტყვა მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა ზედა

წყეულ იყავნ მოქმედი საქმისა ღვთისასა უდებებით (იერემია 48, 10)

ძმანო მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო! საღმრთოსა სჯულსა ჩვენსა, ვითარცა იცით თქვენცა ყოველთა, აქვს ორი კერძო, ანუ ორი მხარე: სწავლა და მოქმედება, სიტყვა და საქმე, ანუ კიდევ: ჰაზრი და ცხოვრება. ჭეშმარიტი, ნამდვილი ქრისტიანე ის არის, რომელსაც ორივე ესე აქვს მითვისებული და დაცული ისე, როგორადაც გვასწავლის წმინდა მართლ-მადიდებელი ეკლესია. თუ შენ, ძმაო, გსურს, რომ მართლა სრული და ჭეშმარიტი ქრისტიანე იყო, პირველად, ჰაზრი უნდა გქონდეს განათლებული და დამყარებული იმ სწავლითა, რომელიც გამოგვიცხადა უფალმან ჩვენმან იესო ქრისტემან, გარდმოგვცეს მოციქულთა, განმარტეს წმიდათა მამათა, და უკლებელად დაიცვა მართლ-მადიდებელმა ეკლესიამ. მეორედ, ცხოვრებაც, ანუ ყოფა-ქცევა, ანუ ყოველნი შენნი საქმენი, უნდა იყვნენ შესაფერი იმ სწავლისა, ანუ უმჯობესად: ის სწავლა, ის ჰაზრები, უნდა გადააქციო შენ ცხოვრებად, საქმედ, არსებაში უნდა მოიყვანო.

რა სწავლა მოგვცა ჩვენ უფალმან იესო ქრისტემან, როგორ გარდმოგვცეს ჩვენ იგი მოციქულთა და მამათა, და როგორ დაიცვა იგინი წმინდამან ეკლესიამან, ამას ახლავე გაიგონებთ მაღლის ხმის მღაღადებელისაგან, ამასთანავე გაიგონებთ მწუხარებასა წმიდისა ეკლესიისა და სასჯელსა მისგან განჩინებულსა მათზედა, რომელნი გარდააქცევენ, ანუ უარ ყოფენ ჭეშმარიტებასა ღვთისასა, და სიმართლესა ეკლესიისასა. გარნა ნუ ფიქრობ ძმაო ჩემო, რომელ წმინდა ეკლესია, ანუ უმჯობეს არს თქმად, სიტყვა და სიბრძნე ღვთისა, რომელი დამყარებულია ეკლესიასა შინა ღვთისასა, განაცხოველებს და მართავს მას, ნუ ფიქრობ, რომ იგი სიტყვა ღვთისა მრისხანე არს და დასჯის მხოლოდ მათ, რომელნი გარდააქცევენ, ანუ სრულიად უარ-ყოფენ სწავლათა, ანუ დოღმატთა ქრისტიანულთა. ზემოდ მოყვანილმან სიტყვამან ღვთისამან, იერემია წინასწარმეტყველისაგან გამოთქმულმან, დაგარწმუნოს შენ, რომელ ღმერთი მრისხანე იქნება და დასჯის იმათაც, რომელნი ცუდად ცხოვრებენ, სწავლასა, ანუ ჭეშმარიტებასა ღვთისასა, არ მოიხმარებენ ცხოვრებაში. წყეული იყავნ საქმისა ღვთისასა უდებებით. რა არის საქმე ღვთისა? საქმე ღვთისა ის არის, როდესაც კაცი ღვთისაგან მიღებულ სიტყვას საქმედ გადააქცევს, ღვთის სწავლას, ღვთის ჭეშმარიტებას მოახმარს, არსებაში მოიყვანს. რა სარგებელი გექნება, ძმაო, რომ სწავლა, რომელიც მოგვცა ჩვენ ღმერთმან იცოდე, გრწამდეს და არ ხმარობდე, არ აღასრულებდე მას? სიტყვა ღვთისა, სწავლა ღვთისა, მოცემულ არს ჩვენდამი მოსახმარებლად და არა უქმი ბაასისათვის. გახსოვდეს და გეშინოდეს ამ საშინელის სიტყვისა: წყეულ იყავნ მოქმედი საქმისა ღვთისა უდებებით. უმჯობესი იყო შენთვის სრულიად არა გაგონებად სიტყვისა ღვთისასა, ვიდრეღა გამგონებელმან არა აღსრულებად. ისრე მტკიცე უნდა იყოს შენს შორის შეერთებული სიტყვა და საქმე, სწავლა და ცხოვრება ქრისტიანული, რომელ ორივე ერთს შენს ბუნებას შეადგენდეს.

მრავალს სხვასა საქმესაც იქმს კაცი ქვეყანასა ზედა, მრავალ ფერნი და ურიცხვნი არიან მისნი მოქმედებანი და მოძრაობანი; გარნა იმაზედ უდიდესი და უპატიოსნესი საქმე არა აქვს კაცსა, რათა არსებაში მოიყვანოს სწავლა სახარებისა, მისი ცხოვრება შეიქნეს სასუფეველი ღვთისა, მისი სული, გული - ტაძარი ღვთისა, მისი მთელი ცხოვრება გარდაიქცეს მზგავსებად და ხატად ღვთისა. თუ ამას უმთავრესსა მისსა საქმესა იგი აღასრულებს უდებებით, დაუდევნელად, უერთგულოდ, თუ ამ დიდ საქმეს დაივიწყებს, არა რად შთააგდებს, იგი არა თუ სიტყვით იქნება უარის მყოფელი ღვთიურის სწავლისა და საღმრთო სჯულისა, არამედ თვით საქმით ერგება მას წყევლა ღვთისა, რომელიც და განაშოროს ჩვენ ყოველთაგან ღმერთმან და მოგვცეს მადლი და ღონე დავიმკვიდროთ მისი ზეციური კურთხევა. ამინ.

სიტყვა თქმული ქუთაისის 

საკათედრო სობორსა შინა 1878 წელსა 5-ს მარტს 

მართლმადიდებლობის კვირიაკესა ზედა

ესე არს ძლევა, რომლითა ძლევს სოფელსა სარწმუნოება ჩვენი (იოან. 5.4).

დღეს არის დღესასწაული ძლევისა; დღეს ჩვენ, მართლმადიდებელნი ქრისტიანენი ვდღესასწაულობთ ძლევასა მას, რომელი მიიღო სოფელსა ზედა მართლ-მადიდებელმა სარწმუნოებამ. გარნა რითი მიიღო ეს ძლევა სჯულმა ჩვენმა? რითი გაიმარჯვა ქრისტიანობამ? სარწმუნოებითა: ესე არს ძლევა, რომლითა სძლევს სოფელსა სარწმუნოება ჩვენი (იოანე 5,4).

სარწმუნოებასა, ძმაო ჩემო, აქვს აუარებელი, სასწაულთმოქმედი ძალა ყოველთა საქმეთა შინა, დიდთა და მცირეთა. სარწმუნოება არის უდიდესი და უმთავრესი ზნეობითი ძალი და სიმტკიცე კაცობრივის ბუნებისა. გარეშე სარწმუნოებისა არ შეიძლება წარმატება არცა ერთსა საქმესა შინა. როდესაც გული და ღონე კაცისა არის განმხნევებული და განღვიძებული ძალითა სარწმუნოებისათა, მაშინ ადვილად სძლევს იგი ყოველთა დამაბრკოლებელთა და წინააღმდეგთა მიზეზთა, და მოიპოვებს წარმატებასა ყოველთა საქმეთა შინა. რაცა გინდა მცირე საქმე დაიწყო შენ, ძმაო, თუ არ გრწამს, რომ კარგად გაათავებ იმ საქმეს, დაღონდები და ვერ შესრულებ: ხოლო დიდთა და მძიმეთა საქმეთა შინა, თქმაც არ უნდა, მიუცილებელი პირობები წარმატებისა ის არის, თუ ხარ შენ განმხნევებული და განღონიერებული იმ აზრით, რომ შეგიძლია, ღვთის შეწევნითა ასრულება იმ საქმისა.

გარნა ის ძლევა, რომელზედაც იტყვის იოანნე ღვთის-მეტყველი ზემოთ მოყვანილთას სიტყვათა შინა, არის უსაკვირველესი ყოველთა სხვათა ძლევათა. მტკიცითა სარწმუნოებითა კაცი სძლევს, არა თუ მხოლოდ რომელთამე დიდთა, ანუ მცირეთა სოფლიურთა დამაბრკოლებელთა მიზეზთა, არამედ თვით სოფელსა: ესეარს ძლევა, რომლითა სძლევს სარწმუნოება ჩვენი. ვინც დაუკვირდება, ყურადღებით განიზრახავს ამა უკანასკნელსა თვისებას სარწმუნოებისას, მას არ შეუძლია არ შესწიროს დიდება და მადლობა ღმერთსა, რომელმან მიანიჭა კაცის სულსა ეგოდენი ძალი. მართლა, ისიც დიდია, როდესაც კაცი განმტკიცებული სარწმუნოებითა, სძლევს სოფლის ჩვეულებათა, საზოგადოების აზრსა და წინააღმდეგობასა. გარნა ის ას-წილ უფრო საკვირველია, როდესაც კაცი ძალითა და შემწეობითა სარწმუნოებისათა სძლევს თვით სოფელს, თვით ბუნებას სოფლისასა, და ბოლოს, თავის საკუთარსა ბუნებასა. კაცი, აღძრული და აღდგენილი სარწმუნოებათა ღვთისათა, ხშირად დათრგუნავს თავის საკუთარსა ბუნებასა, უარს ჰყოფს თავის თავს, თავის საკუთარს სიამოვნებასა, თავის ხორცსა და თვით სიცოცხლესა თვისსა ხშირად შესწირავს ღმერთსა. ბოლოს, ამაზედ უმაღლესს და უსაკვირველეს რაიმეს გეტყვი, თუ დაიტოვებ ამ სიტყვასა. კაცნი წმინდანი, გაღონიერებულნი სარწმუნოებითა, მიიღებენ ძლევასა არა თუ მხოლოდ ბუნებასა ზედა კაცისასა, არამედ თვით უმძლავრესსა ბუნებასა ზედა არა-წმინდა სულთა, ეშმაკთა ზედა.

მოკლედ ვსთქვათ; რაცა კი არის დედამიწასა ზედა დიდი და შესანიშნავი, რაც კაცობრიობამ ჰქნა საქები და ამაღლებული სიტყვით, ანუ საქმით, ყოველი ესე არის აღსრულებული სარწმუნოების შეგონებით, შემწეობით და ძალით. ჭეშმარიტად არა უსაფუძვლოდ, ხმითა მაღლით, სასმენელად ყოვლისა ქვეყნისა ღაღადებს დღეს წმინდა ეკლესია: ესე არს სარწმუნოება მოციქულთა, ესე არს სარწმუნოება მამათა, ამან სარწმუნოებამან სოფელი დაამყარა.

ბოლოს, საჭირო არ არის ვეძიოთ სხვა დამტკიცება სარწმუნოების და ქრისტეს სჯულისა, ძალის ძლევისა, მხოლოდ გავიხსენოთ ის ძლევა, რომელი ამ უკანასკნელს ომში მართლ-მადიდებელთა და მაჰმადიანთა შორის მიიღო სარწმუნოებამან ჩვენმან. ნუ იფიქრებ ძმაო, რომ აქ სძლია თოფმა, იარაღმა და სიმრავლემ ქრისტიანების ჯარისა. იარაღი და თოფი მტერსაც თითქმის უმეტესი ჰქონდა. აქ სძლია სულმა, ზნეობითმა ძალამ და მიმართულებამ ჩვენისა სჯულისა. იქნება შენ, ძმაო, არ იცი ყოველი გარემოება მრავალ ჟამიერისა ჭიდაობისა და ბრძოლისა მაჰმადიანთა და ქრისტიანეთა შორის, თორემ განცვიფრებული იქნები რანაირად გამოჩნდა მას შინა ძალი სარწმუნოებისა და ღვთის განგებულება. ოთხი საუკუნეა მას უკან, რაც მაჰმადიანნი შემოვიდენ ევროპის საზღვრებში. ისინი იყვნენ ეგოდენ მძლავრნი და საშინელნი, რომ ყოველნი სახელმწიფონი ევროპაში ძრწოდენ ზარდაცემულნი მაჰმადიანთაგან. ამათ აიღეს და დაიმორჩილეს უმჯობესნი ადგილნი და ხალხნი ევროპაში, და ემუქრებოდენ სხვათა ყოველთა. მთელი რუსეთი იყო დაპყრობილი მათგან და აოხრებული. ჩვენი ესე მცირე მამული, რაღა თქმა უნდა, სრულიად იყო დატანჯული და აოხრებული მათგან. მაგრამ რა მოხდა მას უკან? ქრისტიანენი, დაცულნი თავიანთითა სარწმუნოებითა, წარმატებულნი და განათლებულნი სასოებითა ქრისტესითა, აღდგნენ, გაიმართნენ, გამრავლდნენ, განძლიერდნენ. ოსმალები თანდათან ფუჭდებოდენ, მცირდებოდენ, ხდებოდენ, სუსტდებოდენ. რისთვის? რა მიზეზია რომ მაჰმადიანნი ცხადად ფუჭდებოდენ, და სადაც მაჰმადის სჯული სუფევს, იქ ყოველიფერი დაწყევლილია და წამხდარი? მიზეზია ამისა არის მათი სჯული. იგი აფუჭებს მათ ზენეობას. ნუ გონებ, რომ თვით ოსმალები უნიჭო ხალხი იყოს, ან მოშიშარი, ანუ ბუნებისაგან სხვაფერ დასჯილნი; არა! ვინც იცნობს მათ, პირდაპირ იტყვის, რომ ისინი ბუნებისაგან ნიჭით, სიმამაცით, გამოჩენილნი არიან; მაგრამ იგინი გაფუჭებულნი არიან თავიანთი უგუნური და გაფუჭებულის სჯულის გავლენით. სჯული მათი აბნელებს მათ ჭკუასა, რყვნის ზნეობას, უფუჭებს ხასიათს, მაშინ როდესაც ჩვენი სჯული, ქრისტეს სარწმუნოება, აკეთებს კაცს, აუმჯობესებს, წარმატებაში შეიყვანს, თუ ვინმემ ჭეშმარიტად შეიყვარა იგი, მიანდო მას თავი თვისი, დაემორჩილა გულით და სულით. აჰა, ძმაო, რა სარწმუნოება მოგცა შენ ღმერთმა. რამდენი მადლობა, დიდება, სიყვარული, მორჩილება გმართებს შენ ღვთისადმი, რომ მართლ-მადიდებელი ხარ, სარწმუნოება ჭეშმარიტი გიპყრიეს და მით სძლევ სოფლის ცოდვასა. ეს არის ძლევა, რომლითა სძლევს სოფელსა სარწმუნოება ჩვენი.

ბოლოს, წარმოიდგინე, რა ზომად დანაშაულია ის ერი, ხალხი ქრისტიანე, რომელი არ ისარგებლებს ამისთანა სჯულითა! ამით კარგავს იგი საუნჯეს, მიწაში შთაფლავს ღვთისაგან მოცემულს ტალანტსა, ფუჭდება ზნეობით, ეცემა ხასიათით. ღმერთმან განაშოროს ჩვენგან ამისთანა დაუდევნელობა. ამინ.

სიტყვა პირველსა დიდმარხვის კვირიაკესა, მართლ-მადიდებლობისა

შეჰბერა მათ და რქუა: მიიღეთ სული წმიდაი, უკუეთუ ვიეთნიმე 

მიუტევნეთ ცოდვანი, მიუტევნენ მათ, და უკუეთუ ვიეთნიმე 

შეიპყრნეთ, შეპყრობილ იყვნენ; (იოანნე 20,22,23).

დღეს ძმანო მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო, წმინდა ეკლესია ჩვენი მიიღებს უჩვეულოსა სახესა და აღასრულებს განსხვავებულსა, შესანიშნავსა წესსა. აქამომდე იგი იყო დედა ჩვენი, და ვითარცა ჭეშმარიტი დედა, იგი ჩვენ მხოლოდ გვლოცავდა, გვაკურთხებდა, გვასწავლიდა. დღეს იგი გარდაიქცევა მსაჯულად ჩვენდა და აღასრულებს მოვალეობასა მართლ-მსაჯულებისასა. აქამომდე ამ წმინდა ტაძარში თქვენ შემოდიოდით ვითარცა სახლსა შინა სალოცველსა, დაესწრებოდით ლოცვასა, მსხვერპლის შეწირვასა და ღვთის ვედრებასა, დღეს კი ეს სახლი გარდაიქცა სასამართლოდ, დღეს თქვენ აქ მოისმენთ საღმრთოსა მართალის განჩინებასა.

ვინ დააყენა ეკლესია მოსამართლედ? ვინ ჰქნა იგი მსაჯულად? უთუოდ ესრედ იკითხავ შენ გულში. თვით ეკლესიის გამჩენმან და დამამყარებელმან. უფალმან იესო ქრისტემან. აღსდგა იგი მკვდრეთით და გამოეცხადა მოციქულთა და მოწაფეთა შეკრებილთა, შებერა მათ და რქვა: მიიღეთ სული წმინდა, უკუეთუ ვიეთნიმე მიუტევნეთ ცოდვანი - მათ, და უკუეთუ ვიეთნიმე შეიპყრნეთ - შეპყრობილ იყვნენ. მიტევება და დაკავება ცოდვათა, შეკვრა ანუ გახსნა სულთა კაცთასა, აჰა დიდი და მაღალი უფლება, რომელი მიანიჭა უფალმან მოციქულთა თვისთა და მათ გარდასცეს საუკუნოდ თავიანთთა მოადგილეთა; აჰა მართლ-მსაჯულება, რომელსა აღასრულებს დღეს წმინდა ეკლესია!

ვისზედ აღასრულებს დღეს წმინდა ეკკლესია თვისსა მოვალეობასა? ვინ იქნება დღეს მიცემული სამართალში? ვინ არიან ის დამნაშავე პირნი, რომელთა წმინდა ეკკლესია დააყენებს წინაშე თვისსა და წაუკითხავს თვისსა განჩინებასა? სამწუხაროდ, ისინი არიან რომელნიმე თვით მისთა შვილთაგანნი, რომელთა დაარღვიეს დედა-შვილობის კავშირი ეკკლესიასთან, დაივიწყეს ის პირობა, რომლითაც ეკლესიამ იშვილა იგინი: წმინდა ეკკლესია იმ პირობით იშვილებს ყოველსა კაცსა, იმ პირობით ამოიყვანს ემბაზისაგან, ესე იგი სულიერად შობს, რათა მან მიიღოს და დაიცვას შეუცვლელად ის სწავლა, რომელი მისცა ეკკლესიას მაცხოვარმა იესო ქრისტემ. ეს საღმრთო სწავლა ყოველმა კაცმა ღრმად უნდა დაიმარხოს, არა აურიოს სოფლის ცრუთა ჰაზრთა და სწავლათა თანა, აწარმოვოს, ისარგებლოს, დააშენოს მას ზედა მისი ცხოვრება და მოქალაქობა. გარნა სამწუხაროდ, წმიდა ეკლესიამ იცის, რომ ზოგიერთნი ქრისტიანენი არღვევენ ამ პირობას, ხან სრულიად უარს ჰყოფენ უმთავრესთა მუხლთა საღმრთოისა სწავლისათა, ხან აურევენ უცხოთა სწავლათა-თანა, გარყვნიან შეუსაბამოითა აზრებითა. ამათ გამოუცხადებს დღეს წმინდა ეკკლესია თვისსა განჩინებასა.

რა სახით აღასრულებს დღეს წმინდა ეკკლესია თვისსა მართლ-მსაჯულებასა? სრულიად სხვა სახით და საშუალობით, ვიდრეღა სოფლის ამის მსაჯულნი. სამართალი, რომელსა დღეს წმინდა ეკლესია განაჩენს, იმ ზომად არის ცხადი, უცილებელი, პირ-უთვნელი, რომ არც ერთ კაცს არ შეუძლია გაამტყუნოს იგი, ანუ შესწამოს ეკკლესიას უსამართლობა, როგორ გააჩენს დღეს წმინდა ეკკლესია სამართალსა? პირველად, წაიკითხავს იმ პირობათა, რომლითაც მან გვიშვილა ჩვენ ყოველნი, იმ სწავლას, რომელიც ჩვენ გამოგვიცხადა, და ესრეთ ვსთქვათ, ხელი მოგვაწერინა ჩვენ ყოველთა, პირველ მონათვლისა; მერმე გამოაცხადებს, ამა და ამ მუხლს უარ-ყოფენ და ამისთვის აღარ ურევიან ჩემდა შვილთა შორის, მათ აღარ ერგება საღმრთო იგი სამკვიდრებელი, მადლი და მაცხოვარება, რომელიც მიაბარა ეკკლესიას უფალმა იესო ქრისტემან დასარიგებლად ერთგულთა მორწმუნეთა ქრისტიანეთა.

რა სასჯელია ის სასჯელი, რომელსაც გაუჩენს დღეს წმინდა ეკკლესია მოღალატეთა პირთა? რა დააკლდება მათ, ანუ რით დაისჯებიან იგინი? სასჯელი, რომელსაც დღეს განაჩინებს წმინდა ეკკლესია, არის უდიდესი და უსაშინელესი ყოველთა მათ სასჯელთა, რომელნი მოგონებულ არიან ქვეყნიურთა მსაჯულთაგან. ერთი ძველთა წმინდანთა მამათაგანი იტყვის: ვისაც ეკკლესია არა უყვის დიდად, მას არცა ზეციერი ღმერთი ეყოლება მამად. ამ სიტყვებისაგან ცხადად გამოჩნდება ის სასჯელი, რომელსა დღეს წმინდა ეკლესია მიაყენებს დამნაშავეთა თვისთა, ეკკლესია უარყოფს და განაგდებს თვისთა ურწმუნოთა შვილთა, და ამით იგინი გაგდებულნი იქნებიან თვით პირისაგან ღვთისა. ვისაც კი ესმის რამე, ის მიხვდება, რომ ამაზე უსაშინელესი სასჯელი აღარ არის ქვეყანაზედ. მაგრამ დედობრივი სიყვარული და გულმტკივნეულობა ეკკლესიისა აქაც ცხადად ჩნდება, მით, რომ იგი არ დაასახელებს დამნაშავეთა პირთა, და მით აძლევს მათ სრულსა შეძლებასა, თავისუფლებასა და საშვალებასა, მოიქცენ, გაისწორონ თავიანთი აზრი და კვალად შეიქმნენ შვილნი წმინდის ეკკლესიისანი და მოიგონონ ღმერთი მამად.

გარნა, რას ნიშნავს, ძმანო ქრისტიანენო, ის გარემოება, რომ დღეს წმინდა ეკლესია მისცემს სამართალში და დასჯის მხოლოდ ისრეთთა პირთა, რომელნი სცოდავენ მხოლოდ აზრით, ესე იგი, უარ-ყოფენ საღმრთოსა სწავლასა და სცოდვენ ღმერთს გონებით, აზრით; გარნა სხვათა უმრავლესთა პირთა, რომელნი სცოდვენ საქმით, ყოფა-ქცევით ეკკლესია არ შეეხება დღეს და არ დასჯის. ნუ თუ ეს უკანასკნელი დანაშაულობა არ არის მძიმე და არ ეწყინება ეკკლესიას? არა, ძმანო ჩემნო! ცოდვის მოურიდებელი, უზნეო, ცუდი ყოფა-ქცევის კაცი იმ სახითვე არღვევს დედა-შვილობის კავშირს წმინდა ეკკლესიასთან, როგორც გონებით და აზრით უარმყოფელი სახარებისა. გარნა აქ პირველად ის უნდა მივიღოთ მხედველობაში, რომ თუ კი რომელიმე კაცი არ უარ-ყოფს საღმრთო სწავლასა, სწამს ეკკლესია, მიიღებს მისგან ყოველთა საღმრთოთა საშუალებათა, იგი არ არის განდგომილი ეკკლესიისაგან, მაშასადამე ეკკლესიაც არ განაგდებს მას, მოელის მისგან ყოველთვის მოქცევასა, სინანულსა. მეორედ, ნუ გონებ მაინც რომ ცუდი ცხოვრებისათვის წმინდა ეკკლესია არაოდეს არ გაასამართლებს ქრისტიანეთა და არც დასჯის მათ. იგინიცა თავის დროზედ მიეცემიან სამართალსა და სასჯელში; მათს გასამართლებლად წმინდა ეკკლესია მიანდობს კერძო პირთა, ესე იგი მღვდელთა, მოძღვართა. ესენი გამოიძიებენ ცხოვრებასა და ყოფა-ქცევას თვითოეული ქრისტიანე კაცისასა. თვითოეულს მორწმუნეს, არა განდგომილს ეკკლესიისაგან, ყავს თავისი საკუთარი მოძღვარი. ის მოძღვარი თავის დროზედ, ესე იგი აღსარებაში, გამოიკვლევს თვით მისი პირისაგან მისს ყოფაქცევასა და მისთა საქმეთა, და თუ საჭიროდ შერაცხა, კიდეც დასდებს მასზედა სულიერსა სასჯელსა, რომელიც არის ეპიტიმია, და თუ დაინახა, რომ იგი ჭეშმარიტად ნანობს თვისთა ცოდვათა, ცხადად სურს გასწორება თვისისა ცხოვრებისა, - მიუტევებს მას სახელითა უფლისა იესო ქრისტესითა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, დროებით გადააყენებს მას ზიარებისაგან, რათა უმეტესად შეინანოს და გასწორდეს. ამინ.