ეპისკოპოსი და ეკლესია

მღვდელი გელასი აროშვილი

"ეკლესიაში ყველას ჰქონდა "გული და გონებაი ერთ"(საქმე, 4,32), ამდენად, ყველა წარმოჩენილია კიდეც ერთ სხეულად, რომელიც სხვადასხვა ასოებისაგან შედგება, და ეს სხეული ჭეშმარიტად ღირსია თვით ქრისტესი, ჩვენი ჭეშმარიტი თავისა... წმ. ეკლესია არის ხატი ღმრთისა, რამეთუ იგი, ისევე როგორც ღმერთი, განახორციელებს ერთობას მორწმუნეთა შორის; და თუნდაც ისინი განსხვავდებოდნენ თავიანთი თვისებებით, ამის მიუხედავად ეკლესიაში ერთიანობას მოიპოვებენ სარწმუნოების მეშვეობით. ამ ერთობას აღასრულებს თვით ღმერთი: იგი არბილებს და ათანაბრებს განსხვავებებს და აღიყვანებს მორწმუნეებს ერთობამდე თავის თავთან, რომელიც არის მიზეზი, დასაბამი და დასასრული ყოველივესი".

წმ. მაქსიმე აღმსარებელი,
მისტაგოგია, I.

საეპისკოპოსო მსახურება არის უმაღლესი იერარქიული მსახურება ქრისტეს ეკლესიაში. როგორც ღმერთკაცობრივ ორგანიზმს, ეკლესიას თავისი სტრუქტურა აქვს. ეკლესიაში იერარქია ღმრთივდადგენილია, იგი არ არის კაცობრივი გამონაგონი. წმიდა მოციქული პავლე ბრძანებს: "და მან მოსცნა რომელნიმე მოციქულნი, რომელნიმე წინასწარმეტყველნი, რომელნიმე მახარებელნი, რომელნიმე მწყემსნი და მოძღვარნი, დასამტკიცებელად წმიდათა, საქმედ მსახურებისა, აღსაშენებელად გუამისა ქრისტესისა; ვიდრემდე მივიწინეთ ყოველნი ერთობასა სარწმუნოებისასა და მეცნიერებასა ძისა ღმრთისასა, მამაკაცად სრულად, საზომად ჰასაკისა სავსებისა მის ქრისტესისა, რათა არღარა ვიყუნეთ ყრმა ჩვილ, ღელვააღტეხილ და მიმოტაცებულ ყოველსა მას ქარსა მოძღვრებისასა, სივერაგითა კაცთათა და ზაკულებითა მანქანებისა მის მიმართ საცთურებისა"(ეფეს.4,11-14). ამ სიტყვებიდან გასაგები ხდება, თუ რატომ არსებობს ეკლესიაში იერარქია. საეპისკოპოსო მსახურების მიზანი არის ერთიანობა მთელი ეკლესიის, იერარქიისა და მრევლისა სარწმუნოებასა და ღმრთის შემეცნებაში. სარწმუნოებრივი ერთობა არის მთავარი და ფუძემდებლური პრინციპი საეკლესიო ცხოვრებისა, რამეთუ ეკლესიის საფუძველი უფლის მიერ განცხადებული ჭეშმარიტი სარწმუნოებაა.


სწორედ ამიტომ, როდესაც ადამიანები ეკლესიაში მოდიან, მათ თავიანთი უწინდელი რელიგიური შეხედულებები ეკლესიის ზღურბლთან უნდა დატოვონ და მიიღონ, დაეთანხმონ ეკლესიის ღმრთივბოძებულ სარწმუნოებას, რომელიც ეუწყა წმიდანებს თავად უფლის მიერ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ქრისტეს ეკლესიაში არ შეიძლება არსებობდეს რწმენათა და შეხედულებათა სიმრავლე, რამეთუ ეკლესიის ერთობის საიდუმლო არის საიდუმლო წმიდა სამების ერთობისა, რომელშიც შეუძლებელია იყოს რაიმე "განსხვავებული აზრები" და უთანხმოებები სამების პირთა შორის, როგორც ამას წმიდა მამები გვასწავლიან. აი, რას წერს ამის შესახებ წმ. კვიპრიანე კართაგენელი: "უფალი ამბობს: "მე და მამაი ჩემი ერთ ვართ"(იოანე, 10,30) და "ესე სამნი ერთ არიან"(1იოანე, 5,7). ვინ იფიქრებს, რომ ეს ერთობა შესაძლოა დაირღვეს ეკლესიაში და დაიყოს უთანხმოებებად და ურთიერთსაწინააღმდეგო მისწრაფებებად? ის, ვინც სარწმუნოებრივ ერთობას არ იცავს, არც მამისა, ძისა და სული წმიდის რწმენას და არც ცხონების გზას ადგას". ე.ი. წმ. კვიპრიანესათვის ეკლესიის ერთიანობა წმ. სამების ერთიანობაა, რომელიც შეუძლებელია დარღვეულ იქნას ეკლესიაში. "დაე დაირღვნენ მწვალებელნი, მაგრამ სამება არ დაირღვევა, - იტყვის მოგვიანებით წმ. ბასილი დიდი თავის სიტყვაში ევნომიოსის წინააღმდეგ, - ეკლესიას ერთი სარწმუნოება აქვს, იმიტომ რომ მას ერთი ღმერთი ჰყავს: "ერთ ხორც და ერთ სულ..., ერთ არს უფალი, ერთ სარწმუნოება, ერთ ნათლისღება, ერთ არს ღმერთი და მამა ყოველთა, რომელი ყოველთა ზედა არს, და ყოველთა მიერ, და ჩვენ ყოველთა შორის"(ეფეს. 4, 46)

მაგრამ ამქვეყნად ქრისტიანთა არასრულყოფილების გამო შესაძლოა ცდომილებანი სარწმუნოებაში, ცხოვრებაში. აი, სწორედ ამისთვისაა დადგენილი იერარქია, რათა ეს შეცდომები გამოასწოროს, ესაა მისი ერთერთი უმთავრესი ფუნქცია. ეკლესიაში უმაღლესი იერარქი არის ეპისკოპოსი. "ეპისკოპოსი" ბერძნული სიტყვაა და ითარგმნება როგორც ზედამხედველი, სამწყსოს მეთვალყურე. ეკლესიაში ეპისკოპოსი მოწოდებულია, რათა ზედმიწევნით ადევნოს თვალყური თავისი სამწყსოს სარწმუნოების სიწმიდეს, მართლმადიდებლობას. ეპისკოპოსის უმთავრესი მოვალეობა ჭეშმარიტი რწმენის დაცვა და ზედამხედველობაა.

ვლასტარის ალფაბეტურ სინტაგმაში, რომელიც მართლმადიდებელ ეკლესიაში ავტორიტეტულ კანონიკურ ძეგლადაა მიჩნეული, განსაზღვრულია პატრიარქის (პირველიერარქი ეპისკოპოსის) ფუნქციები. მასში ვკითხულობთ: პატრიარქი არის ცოცხალი ხატი ქრისტესი საქმითა და სიტყვით, იგი არის ჭეშმარიტების ჭურჭელი. პატრიარქი მოწოდებულია ცხონების გზით ატაროს მისთვის ჩაბარებული სულები, იცხოვროს ქრისტეში და მიბაძოს პავლე მოციქულს, რომელიც ამბობს: "სოფელი ჩემდამო ჯვარცმულ არს და მე – სოფლისა"(გალ. 6,14). პატრიარქი ყველას ერთნაირად უნდა ეპყრობოდეს, არ უნდა შეეშინდეს და შერცხვეს ჭეშმარიტებისა და დოგმატების დაცვისა, აგრეთვე სიმართლის თქმისა და კეთილმსახურებისაკენ მოწოდებისა თვით მეფეთა წინაშეც კი. ის ერთია დადგენილი შუამდგომლად და მსაჯულად სინანულისა და მოსაქცევად ცოდვათა და მწვალებლობათაგან".

ამრიგად, სწორედ ეპისკოპოსი არის ღმერთისგან დადგენილი იერარქი და მხოლოდ მის მიერ მიჰმადლებს უფალი სული წმიდის ნიჭებს სამღვდელო დასს, ანუ კლიროსის ქვემდგომ იერარქიას – პრესვიტერებსა და დიაკვნებს. ასე რომ, ყველა საიდუმლოს და მღვდელმოქმედებას ეკლესიაში აღასრულებს მხოლოდ ეპისკოპოსი, ან თვითონ უშუალოდ ანდა სამღვდელოების მეშვეობით, როგორც ამას წმ. დიონისე არეოპაგელი გვასწავლის.

წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილი იმავე მიმართებაში აყენებს ეკლესიას ქრისტესადმი, როგორშიც ქრისტეა მამა ღმერთისადმი. მეორეს მხრივ, მართალნი (სამღვდელოება და მრევლი) შეერთებულნი არიან ეპისკოპოსთან ისევე, როგორც ეკლესია იესო ქრისტესთან და როგორც ქრისტე მამასთან, რათა ყოველივე თანხმობაში იყოს ერთიანობით("ეფესელთა მიმართ"). ამრიგად, წმ. ეგნატეს სწავლებით, ეპისკოპოსი არის ხატი ქრისტესი, რომელიც ერთობაშია თავის სამწყსოსთან ისევე, როგორც ქრისტე მამასთან და ქრისტე ეკლესიასთან, ანუ "ერთ ხორც"(ეფეს.5,2932). ეს არის საიდუმლო ეპისკოპოსის ერთობისა თავის ეკლესიასთან!

როგორც ქრისტე არის ერთარსი მამისა ბუნებით და მადლით, ასევე ეპისკოპოსიც სრულ ერთობაშია ეკლესიასთან სარწმუნოებაში და სარწმუნოების საქმეებში. შეუძლებელია ეკლესიაში ეპისკოპოსსა და მრევლს სხვადასხვა სარწმუნოება ჰქონდეთ, ისევე როგორც შეუძლებელია სხვადასხვა ბუნება ჰქონდეთ ქრისტეს და მამას! წმ. ეგნატესათვის მართლმადიდებლობის კრიტერიუმი ეპისკოპოსის სარწმუნოებაა, ყველა (სამღვდელოება და მრევლი) სრულ თანხმობაში უნდა იყოს ეპისკოპოსთან. ამასვე ევედრება კორინთელებს წმ. პავლე მოციქული: "რათა მასვე იტყოდეთ ყოველნი, და ნუ იყოფინ თქუენ შორის წვალება, არამედ იყვენით განმტკიცებულნი მითვე გონებითა და მითვე მეცნიერებითა"(1კორ. 1,10).

მაგრამ ხანდახან ეპისკოპოსებიც ვარდებოდნენ მწვალებლობაში. როგორ იქცეოდნენ ამ დროს მართალნი? ჭეშმარიტმა ეკლესიამ თავის ეპისკოპოსებთან ერთად იცის, რომ "მწვალებელნი არა არიან ნერგნი მამისანი, არამედ ნაშობნი წყევისანი" და "შობენ ნაყოფსა მომაკვდინებელსა, რომლისა გემოი უკუეთუ ვინმე იხილოს, მეყსეულად მოკვდების არა საწუთროითა სიკვდილითა, არამედ საუკუნოითა"(წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილი, "ტრალისელთა მიმართ", XI).

თუკი ეკლესიის წევრებმა აუცილებლად უნდა შეწყვიტონ ყოველგვარი ერთობა მწვალებლებთან, რათა არ წარწყმდენ მასთან ერთად, მაშ მით უფრო აუცილებელია ამის გაკეთება, თუ ეპისკოპოსია მწვალებელი. წმ. პავლე მოციქულის წესი: "მწვალებელსა კაცსა შემდგომად ერთისა და ორისა სწავლისა განეშორე"(ტიტ. 3,10) ყველას მიმართ თანაბრად უნდა იქნეს გამოყენებული. წმ. ირინეოს ლიონელი მწვალებელთა რანგში აყენებს იმ ეპისკოპოსებს, რომლებიც საკუთარ სიამოვნებას ემსახურებიან, ქედმაღლობენ თავიანთი თანამდებობოთ და ფარულად მრავალ ბოროტებას სჩადიან. იგი მოუწოდებს ქრისტიანებს განეშორონ ანუ გაწყვიტონ ერთობა ყველა ასეთთან («Против ересей», IV, 26, 34). მართლმადიდებლობის კრიტერიუმად წმ. მამა "სამოციქულო ხელდასხმას, შეურყვნელ, უმწიკვლო სწავლებას და ზნეკეთილ, უბიწო ცხოვრებას" (იქვე, 26,5) მიიჩნევს.

მართლმადიდებლები არ უნდა იბილწავდნენ თავს მწვალებლებთან რაიმე ერთობით, არამედ უნდა გაურბოდნენ ამგვარ ერთობას "როგორც გველის შხამს, რომელიც სხეულს კი არ აყენებს ზიანს, არამედ ბნელი წყვდიადით მოიცავს სულის სიღრმეებს"(წმ. გრიგოლ ღმრთისმეტყველი, სიტყვა 33).

ეპისკოპოსისა და მრევლის პასუხისმგებლობა მართლმადიდებლობის დაცვის საქმეში ორმხრივია: ეპისკოპოსი ვალდებულია პასუხს აგებდეს თავისი სამწყსოს მართლმადიდებლობაზე, მრევლი კი თავისი ეპისკოპოსის მართლმადიდებლობაზე. ამით სრულიად უკუგდებულია ისეთი ეკლესიოლოგიური ერესი, როგორიცაა პაპიზმი, როდესაც მრევლი თავის სარწმუნოებრივ პასუხისმგებლობას მთლიანად სხვადასხვა საეკლესიო ავტორიტეტებს: პაპებს, პატრიარქებს, ეპისკოპოსებს, სულიერ მოძღვრებს აკისრებს.

ეპისკოპოსი, რომელიც მწვალებლობაში ვარდება, ავტომატურად კარგავს ეპისკოპოსობას, ანუ კარგავს ჭეშმარიტი სარწმუნოების ზედამხედველობის პატივს, იგი ცრუეპისკოპოსი ხდება. ასეთი ეპისკოპოსი განვრდომილია საეკლესიო იერარქიიდან და საეკლესიო ერთობის მიღმა რჩება. უფრო მეტიც, თუკი მრევლი მას კვლავაც ეპისკოპოსად მიიჩნევს, ანუ აგრძელებს მის "ღმრთისმსახურებაში" მონაწილეობას, ღებულობს მისგან საიდუმლოებებს, კურთხევას და ა.შ., ისინი (სამღვდელოება და მრევლი) მასთან ერთად განვარდებიან ეკლესიისგან (წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილი, "ფილადელფიელთა მიმართ").

მწვალებელი ეპისკოპოსი ბევრად უფრო სახიფათოა, ვიდრე უბრალო მორწმუნე, რადგანაც იგი მთელ ეკლესიას ბილწავს. ეკლესია ხომ მხოლოდ ეპისკოპოსის საშუალებით უკავშირდება ქრისტეს მიერ მამა ღმერთს, რომლისაგანაც ღებულობს კიდეც ეპისკოპოსი სული წმიდის მადლს საიდუმლოთა აღსრულებისათვის, რითაც იკურთხება ეკლესია.
შეუძლებელია სამწყსო (სამღვდელოება და მრევლი) თავისი ეპისკოპოსის გარეშე ცხონდეს, ისევე როგორც შეუძლებელია იცოცხლოს სხეულმა თავის გარეშე – ეს არის მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის აქსიომა. "სანთელი გუამისა არს თუალი"(მათე, 6,22), ხოლო სანთელი ეკლესიისა არის ეპისკოპოსი. ამიტომაცაა აუცილებელი, რომ თვალი დაწმენდილი იყოს, რათა სხეულმა სწორად იმოძრაოს. როდესაც თვალი დაბინდულია, მაშინ სხეულიც არასწორად მოძრაობს; ამრიგად, "ეკლესიის წინამძღოლის – ეპისკოპოსის მიხედვით ცხონდება ანდა ხიფათში ვარდება მთელი ეკლესია"(წმ. გრიგოლ ღმრთისმეტყველი, წერილი #34).

ეპისკოპოსის ლიტურგიკული მოხსენიების
მნიშვნელობა

ეკლესიის ერთიანობა წმ. სამების ერთიანობას ემყარება. ეკლესია ერთიანია სარწმუნოებასა და სიყვარულში; ამ ერთიანობის უარმყოფელი უარყოფს უფლის განკაცებას, "რამეთუ სარწმუნოება არის სხეული ქრისტესი, ხოლო სიყვარული სისხლია მისი"(წმ. ეგნატე, "ტრალისელთა მიმართ").

მეორე მხრივ, სარწმუნოება წმ. ეგნატეს მიხედვით არის მოუკლებელი ლოცვა, რომელიც წარმოუდგენელია სიყვარულის გარეშე. ქრისტიანთა ერთობლივი ლოცვა ეკლესიაში, ქრისტეს სხეულში, არის მამისადმი ქრისტესმიერი სიყვარულით მიძღვნილი მსხვერპლი. ქრისტიანის ლოცვაში არ უნდა იყოს სიცრუის ნატამალიც კი, რამეთუ ლოცვა ღმრთისადმი შეიწირება, ხოლო ძე ღმრთისა შეუძლებელია ცრუობდეს. მცირეოდენი სიცრუეც კი ბილწავს ლოცვას და მას მკრეხელობად აქცევს. თუკი ისინი, ვისაც "უყვარს ამაოება და ეძიებს სიცრუესა"(შდრ. ფსალმ. 4,3), გაბედავენ და წარმოთქვამენ ლოცვას, დაე იცოდნენ, რომ ზეციერს კი არა, ჯოჯოხეთის მამას მოუწოდებენ, რომელიც თავად არის მტყუარი და მამა სიცრუისა(წმ. გრიგოლ ნოსელი, "ლოცვის შესახებ"). ამიტომაც წმიდა მამები მწვალებელთა ლოცვას ყოველთვის ღმრთის გმობასა და მკრეხელობას უწოდებდნენ.

ევქარისტიის საიდუმლო საეკლესიო ერთობისა და ეკლესიის ღმერთთან ერთობის უმაღლესი გამოხატულებაა: "მოსრულ ხართ თქვენ მთასა სიონსა და ქალაქსა ღმრთისა ცხოველისასა, იერუსალიმსა ზეცისასა და ბევრეულსა ანგელოსთა კრებულსა და ეკლესიასა პირმშოთასა, აღწერილსა ცათა შინა, და ღმრთისა მსაჯულისა ყოველთასა და სულებისა მართალთა მათ აღსრულებულთასა"(ებრ. 12, 2223). ეკლესიის ეს საყოველთაო და მარადიული ერთიანობა განცხადებული უნდა იყოს მორწმუნეთა კონკრეტულ კრებულში ეპისკოპოსის წინამძღოლობით, რომელიც ღმერთისგან ღებულობს სული წმიდის ნიჭებს და თავის სამწყსოს ქრისტეს სხეულის თანაზიარს ხდის ევქარისტიის საიდუმლოში.

ისევე, როგორც ნათლისღების საიდუმლოში სული წმიდა კონკრეტულ ადამიანს ქრისტეს სხეულს (ეკლესიას) შეუერთებს, ასევე ევქარისტიაშიც სული წმიდა მართლმორწმუნეთა კონკრეტული კრებულის ქრისტეს ეკლესიასთან ერთიანობას განაცხადებს. ორივე ამ საიდუმლოს აღსრულების უცილობელი პირობა კი არის მორწმუნეთა კრებულის თითოეული წევრისა და თავად ეპისკოპოსის ერთსულოვნება მართლმადიდებელ სარწმუნოებაში მოციქულთა, წინასწარმეტყველთა, მოწამეთა და წმ. მამათა ეკლესიასთან.

ეკლესიასთან ეპისკოპოსის ერთობა გამოიხატება მისი სახელის ხმამაღალი მოხსენიებით ლიტურგიაზე – დიპტიქების კითხვაში. ძველად მთელი ადგილობრივი ეკლესია ერთ ლიტურგიას აღასრულებდა კათედრალურ ტაძარში და ეკლესიის ყველა წევრი, მიუხედავად მათი ადგილსამყოფელისა, ერთი ევქარისტიით ეზიარებოდა. ევქარისტიული ერთობა დიდი ხნის მანძილზე ქრისტეს ხორცისა და სისხლის წმიდა ნაწილების გაგზავნით გამოიხატებოდა სხვადასხვა ადგილებზე არსებულ სამრევლოებში კათედრალური ლიტურგიიდან, რომელსაც ეპისკოპოსი აღასრულებდა. ეს იყო ნიშანი ეპისკოპოსთან ევქარისტიული ერთობისა. ამ ზიარებით მთელი ეკლესია მონაწილეობდა ერთ კათე დრალურ ლიტურგიაში, რომლის დროსაც დიაკვნები ხმამაღლა იხსენიებდნენ ეკლესიის ყველა წევრს მიცვალებულებთან ერთად, იმავდროულად კითხულობდნენ მოწამეთა და აღმსარებელთა სახელებს. ამგვარი დიპტიქები უმნიშვნელოვანეს ეკლესიოლოგიურ დოკუმენტებს წარმოადგენდნენ, ამა თუ იმ სახელის მათში შეტანა უმკაცრეს კანონიკურ კონტროლს ექვემდებარებოდა. ყოველივე ზემოთქმულის შესახებ ცნობებს წმ. კირილე იერუსალიმელი გვაწვდის.

არიოზის მწვალებლობის მძვინვარების დროს, როდესაც მრავალი ეპისკოპოსის სარწმუნოებრივი პოზიცია ბუნდოვანი და გაურკვეველი იყო, ეკლესიაში ეპისკოპოსის სახელის მოხსენიება ნიშნავდა, რომ იგი ამ ეკლესიის მიერ უეჭველად მართლმადიდებლად მიიჩნეოდა და მასთან ევქარისტიულ კავშირში იყო. ამრიგად, ეკლესიის დიპტიქებში ამა თუ იმ ეპისკოპოსის სახელის მოხსენიება მოწმობს იმას, რომ ეს პირი ქრისტეს სხეულის ნაწილია,

მართლმადიდებელია და ეკლესიასთან ერთობაში იმყოფება. ამ საჯარო მოხსენიებით "ერთითა პირითა და ერთითა გულითა" მართლმორწმუნეთა კრებული ადასტურებს სრულ ერთსულოვნებას სარწმუნოებაში მოხსენიებულ პიროვნებასთან და ესავს ღმრთისაგან იგივე მარადიული ხვედრის მიღებას, რასაც ეს მოხსენიებული მიიღებს.

თუკი ეკლესიის ლოცვაში მოხსენიებული ადამიანი არ არის მართლმადიდებელი და მრევლიც არ მიიჩნევს მას ასეთად, მაშინ ამგვარი ლოცვა შეურაცხყოფს ღმერთს, რომელიც შეუძლებელია რაიმე სიცრუის თანაზიარი იყოს. ეპისკოპოსი ვერ იქნება ღმრთის წინაშე მწვალებელი, მრევლის წინაშე კი მართლმადიდებელი. ამგვარ სიტუაციაში დარღვეულია ღმრთაებრივი ერთობა: სამწყსო აღარ არის ერთობასა და თანხმობაში ღმერთთან, შესაბამისად, იგი აღარ არის ეკლესია – ქრისტეს სხეული, და მხოლოდ იმ ეპისკოპოსის "სხეულად" რჩება, რომელსაც იხსენიებს, ანუ ადამიანთა კრებულად, რომელიც ერთ შენობაში შეკრებილა.

წმ. კვიპრიანე კართაგენელის სწავლებით, ვინც ერეტიკოსებს ქრისტეს სხეულის ნაწილად მიიჩნევს და მათ ქრისტიანებს უწოდებს, თავად ხდება მწვალებელთა თანაზიარი, რადგანაც მათ ლოცვას უერთდება და მათი საკურთხევლისა და მსხვერპლის თანამონაწილეა; შესაბამისად, მას მწვალებლებთან ერთად ერთი ღმერთი, ერთი ეკლესია, ერთი რწმენა, ერთი სული აქვს. ამ დროს სრულიად არაფერს ნიშნავს ის, რომ ამგვარი კრებული ერეტიკოსი ეპისკოპოსის გარდა "ლიტურგიაზე" მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდანებსაც იხსენიებს. ღმერთთან ერთობის დარღვევით (მწვალებლობაში შთავარდნა) მყისვე ირღვევა ერთობა კათოლიკე ეკლესიასთან.

სხვადასხვა სარწმუნოება ნიშნავს სხვადასხვა ღმერთებს და სხვადასხვა ეკლესიებს. ამიტომაც, თუკი ეპისკოპოსსა და მის ეკლესიას სხვადასხვა სარწმუნოება აქვთ, მაშინ ფორმალურად დასაშვებია ორი შემთხვევა:

1) ეპისკოპოსი მართლმადიდებელია, მისი ეკლესია კი მწვალებლობაშია;

2) ეპისკოპოსი მწვალებელია, მისი ეკლესია კი - მართლმადიდებელი.

ორივე შემთხვევაში ამგვარი კრებული მთლიანობაში აღარ არის ქრისტეს წმიდა ეკლესია. ძირითადი პრინციპი ყოველთვის უცვლელია: ეკლესიის ერთიანობა სარწმუნოების ერთიანობით იქმნება, რამეთუ "ერთ არს უფალი, ერთ სარწმუნოება, ერთ ეკლესია".

ეკლესიის ისტორია ნათლად გვიჩვენებს, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანი იყო ყოველთვის, ვის იხსენიებდნენ დიპტიქებში ტრინიტარული თუ ქრისტოლოგიური ერესების მძვინვარების დროს, როდესაც ერთი და იგივე საეპისკოპოსო კათედრები ხელიდან ხელში გადადიოდა. ყველა იერარქი მსახურებას დიპტიქებიდან მწვალებელთა და მათ თანაზიართა სახელების ამოღებით და ანათემაზე მათი გადაცემით იწყებდა. მნიშვნელოვანია, რომ თავად მრევლი იცავდა თავს მწვალებლებთან ყოველგვარი ურთიერთობისაგან. მაგ., წმ. ევსევი სამოსატელის ცხოვრებაში ასეთი შემთხვევაა აღწერილი: წმ. ევსევის გადასახლებისა და დევნულების პერიოდში იმპერატორმა სამოსატში არიოზელი ეპისკოპოსი დანიშნა. როდესაც ეს ეპისკოპოსი ეტლით ქალაქში შედიოდა, ბავშვები ბურთს თამაშობდნენ. მწვალებლის ეტლში შებმული ცხენი ფეხებით ბურთს შეეხო. ამის შემხედვარე მართლმადიდებელმა ბავშვებმა ცეცხლზე მოატარეს ბურთი და მხოლოდ ამის შემდეგ გააგრძელეს თამაში, რადგანაც მიაჩნდათ, რომ მწვალებლის ცხენის შეხებაც კი უწმინდურობას შეამთხვევდა მათ. აი, ასე იცავდნენ ქრისტიანები მრთლმადიდებლობის სიწმინდეს.

მორწმუნე ერი კატეგორიულად უარყოფდა წირვალოცვის დროს არამართლმადიდებელი ეპისკოპოსის მოხსენიებას – ცოცხალი იყო ის თუ გარდაცვლილი, რადგანაც ეპისკოპოსის მოხსენიება ნიშნავს იმას, რომ ევქარისტიის საიდუმლოს აღასრულებს მოხსენიებული ეპისკოპოსი პირადად ანდა მღვდლის საშუალებით. ამიტომ ვინც ისეთ ლიტურგიაზე ეზიარება, სადაც მწვალებელი ეპისკოპოსის სახელი მოიხსენიება, თვითონ ამ მწვალებლის ხელიდან ეზიარება, თუნდაც მწირველი მღვდელი "ფორმალურად" მართლმადიდებელი იყოს. ამგვარი ზიარება სავალალო შედეგებს იწვევს. წმ. მამათა სწავლებით, "სასჯელად გინა დასასჯელად ეზიარება ყველა, ვინც უგუნური დაუდევრობით მწვალებელთან ან განხეთქილების მოქმედთან ეზიარება, ისინი მწვალებლების მსჯავრით განისჯებიან"(წმ. კვიპრიანე კართაგენელი, წერილი #62). "ოფიციალური მართლმადიდებელი" საპატრიარქოს ბევრი წევრისათვის უსიამოვნო ეს დასკვნა პირდაპირ გამომდინარეობს წმ. მამათა სწავლებიდან ეკლესიის შესახებ.

მწვალებლობათა ფართოდ გავრცელების დროს, როდესაც ბევრი ეპისკოპოსი შეგნებულად, ანდა გულუბრყვილობითა და უმეცრებით, აგრეთვე ამა ქვეყნის ძლიერთა წინაშე შიშის გამო მწვალებელთა მხარეს დგებოდა, მართლმადიდებელი ეპისკოპოსები და მორწმუნე მრევლი ყოველგვარ საეკლესიო ურთიერთობას წყვეტდა მათთან, რათა საკუთარი სარწმუნოება და ეკლესია არ წაებილწა. მაგალითად, როდესაც აღმოსავლეთში ეპისკოპოსთა უმრავლესობა არიოზელებს მიემხრო და ტაძრები მთლიანად მწვალებელთა ხელში აღმოჩნდა, ეკლესიის საზღვრების ზუსტი განსაზღვრა უაღრესად ძნელი შეიქნა. წმ. ბასილი დიდი იმდროინდელ მდგომარეობას ეკლესიაში "ღამის ბრძოლას" უწოდებდა, როდესაც შეუძლებელია მტერმოყვარის გარჩევა. მისი თქმით, მწვალებლები, "ბოროტი განზრახვით ამახინჯებდნენ რა სწავლებას, ჭეშმარიტების საბურველში ხვევდნენ მას და ამით ატყუებდნენ მრავალს. ასე მიაჩვიეს მათ უბრალო ხალხი ერეტიკულ სიცრუეს. ეკლესიის ყოფილ მრევლს უწმიდური პურით აპურებენ. იმათაც რა ქნან? ყველაფერი მწვალებლების ხელშია: ნათლობა, წესის აგება, სნეულთა დახმარება, მწუხარეთა ნუგეშისცემა, გაჭირვებულთა შეწევნა, ყველანაირი დახმარება, ზიარება. რაკი ყოველივე ამას ხალხისათვის მწვალებლები ასრულებენ, ეს მწვალებლებთან ერთსულოვნების კვანძად იქცევა"(წმ. ბასილი დიდი, წერილი #235).

ეკლესიისათვის ასეთ რთულ პერიოდებში ხშირად თვით მართლმადიდებელ ეპისკოპოსთა შორისაც კი უთანხმოება და ერთმანეთისადმი უნდობლობა ჩნდებოდა. მრევლიც შესაბამისად დაყოფას იწყებდა, ზოგი ერთ ეპისკოპოსს ემხრობოდა, ზოგი მეორეს. გარკვეული დროით თვით მართლმადიდებლებიც კი იყოფოდნენ ეპისკოპოსებს შორის ლოცვითი კავშირის გაწყვეტის გამო. "ეკლესია უძლურდება, იყოფა რა ნაწილებად ამა თუ იმ პიროვნების მიმხრობის გამო"(წმ. ბასილი დიდი, წერილი #65).

ამ უმძიმეს დროს მართლმადიდებლობის ერთადერთი კრიტერიუმი ის იყო, თუ ვინ ვისთან იყო ევქარისტიულ კავშირში. მწვალებელი ეპისკოპოსები, ისევე როგორც მართლმადიდებლები, ხშირად სიტყვით მართალ სარწმუნოებას აღიარებდნენ, საქმით კი აშკარა ერეტიკოსებთან ჰქონდათ ლოცვითი კავშირი. ასეთი იერარქები არასოდეს ითვლებოდნენ მართლმადიდებლებად – ხალხი მათ ცრუმართლმადიდებლებსა და ქამელეონებს ეძახდა.
მართლმადიდებელთა ერთი ნაწილის დროებითი დაშორება სხვა მართლმადიდებლებთან "ღამის ბრძოლების" გამო განხეთქილებად კი არ ითვლებოდა, არამედ დროებით განყოფად. ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში ერთობა ეკლესიის წევრებს ავალდებულებდა ეთხოვათ უფლისთვის "ერთსულოვნების მადლი"(წმ. გრიგოლ ღმრთისმეტყველი). სწორედ ამ დროს გაჩნდა კვერექსებში მუხლი "ყოველთა ერთობისათვის უფლისა მიმართ ვილოცოთ".

ეკლესიის ისტორიიდან მრავალი მაგალითის მოყვანა შეიძლება, როდესც ძნელბედობის ჟამს სხვადასხვა მიზეზების გამო მართლმადიდებლებს არ ჰქონდათ ერთმანეთთან ევქარისტიული კავშირი. IV სში წმ. ბასილი დიდმა უზარმაზარი შრომა გასწია, რათა ერთმანეთთან დაეკავშირებინა დაყოფილი მართლმადიდებლები. თავისი ამქვეყნიური ცხოვრების უკანასკნელ წლებში (გარდაიცვალა 379 წ.) მან არა მარტო შეძლო ევქარისტიული კავშირი დაემყარებინა ალექსანდრიის ეკლესიასთან, არამედ ყველაფერი მოამზადა იმისათვის, რომ აღდგენილიყო ლოცვითი ერთობა რომის ეკლესიასთან, რაც მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევაც მოხერხდა. "ქრისტიანისათვის მთავარია ანათემას გადასცეს მწვალებლობა და გაწყვიტოს ყოველგვარი კავშირი მასთან"(წერილი #110), წერდა წმ. ბასილი.
სხვაგვარად რომ ვთქვათ, "ერთობა მართლმადიდებლებთან და ყოველგვარი კავშირის გაწყვეტა ჭეშმარიტების მტრებთან" (წერილი ევსევი სამოსატელისადმი) წმ. ბასილისათვის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე თეორიულად სწორი მართლმადიდებლობა. იმ დროს უმთავრესი ის იყო, თუ ვის ვისთან ჰქონდა ერთობა და ვინ ვის იხსენიებდა წირვალოცვის დროს. მრევლს, შესაძლოა, არც ესმოდა ყველა დოგმატური ნიუანსი, მაგრამ დიპტიქებში ხმამაღლა წაკითხული ეპისკოპოსთა სახელები ყველას ესმოდა და, შესაბამისად, ყველასათვის ცხადი იყო, ვისთან ჰქონდა მრევლს სულიერი ერთობა; ხოლო ვინ იყო მართლმადიდებელი სიტყვით და საქმით, ხალხმა კარგად იცოდა. მაგ., აღმოსავლეთში მართლმადიდებელ ეკლესიასთან ერთობის ნიშანი წმ. ბასილი დიდთან ერთობა იყო. თვითონ ეს წმიდა მამა ნეოკესარიელებს იმასაც კი სწერდა, "ვინც ჩემთან ერთობას გაურბის, ის მთელ ეკლესიას უარყოფსო"(წერილი #196).

ასე რომ, ამა თუ იმ ეკლესიის მართლმადიდებლობის მაჩვენებელი ყოველთვის ამ ეკლესიის იერარქიის, ეპისკოპოსების მართლაღმსარებლობა იყო. "სასაცილოა დავიწყოთ ფრჩხილებით და თავს კი არავითარი ყურადღება არ მივაქციოთ"(წმ. ბასილი დიდი, წერილი #41). ყოველივე ზემოთქმულიდან ნათელია, თუ რაოდენ ფრთხილობდნენ მართლმადიდებლები ლოცვითი კავშირების დამყარების დროს, როგორ ცდილობდნენ, მწვალებლებთან მცირეოდენი სულიერი შეხებაც კი არ ჰქონოდათ, რათა მარადისობაშიც მათი სავალალო ხვედრის თანაზიარნი არ გამხდარიყვნენ.

დასკვნა

დასავლეთის ზეგავლენას მართლმადიდებლობაზე, სამწუხაროდ, უკვალოდ არ ჩაუვლია. ამ ზეგავლენამ, რომელიც სულ უფრო ძლიერდება, თითქმის მთლიანად წაშალა მართლმადიდებლურ აღმოსავლეთში საეკლესიო ერთობის, ეპისკოპოსისა და ეკლესიის, როგორც ქმრისა და ცოლის "ერთხორც და ერთსულ"(ეფეს. 4,4) ყოფნის შეგნება. ეს პროცესი XX სში "მსოფლიო" ანუ "ეკუმენისტური" მართლმადიდებლობის მიერ წმიდა მამების, წმიდა კრებებისა და წმიდა გარდამოცემის ეკლესიასთან სრული გამიჯვნით დასრულდა.

ამ ფსევდოსაეკლესიო სტრუქტურამ, რომელიც ეკუმენიზმის, მოდერნიზმისა და სერგიანელობის სულის გამხრწნელი მწვალებლობებითაა გაჟღენთილი, ნათლად წარმოაჩინა საკუთარი თავი. მის საფუძველს ქრისტესაგან განდგომილი იერარქია წარმოადგენს, რომელიც ხალხის დიდ მასებს ითრევს ჭეშმარიტების ღალატში. მრევლი თავის თავს მართლმადიდებელს უწოდებს, მაგრამ მან არ იცის, რა არის მართლმადიდებლობა. საუკეთესო შემთხვევაში შეიძლება მხოლოდ თეორიულ, სიტყვით მართლმადიდებლობას წავაწყდეთ, როდესაც სამღვდელოებისა და მრევლის გარკვეული ნაწილი მართლმადიდებლობის დეკლარაციით კმაყოფილდება და სინდისს ამით იმშვიდებს, თუმცა ასეთებმა, როგორც წესი, კარგად იციან, რომ მათ ეპისკოპოსებს სხვა სარწმუნოება აქვთ. ამ ხალხისათვის, რომელსაც ეკლესიის შესახებ სწავლება პაპიზმით ანდა პროტესტანტიზმით შეუცვლია (ხშირად გაუცნობიერებლადაც), ეპისკოპოსის დანიშნულება ადმინისტრატორის ანდა მაღალი ჩინის მღვდელმსახურის ფუნქციით შემოიფარგლება. და ეს ყველასათვის მიუწვდომელი ავტორიტეტი მრევლის თვალში პირადად წარმოადგენს კიდეც ეკლესიას(!). ეკლესიის სწავლების მიხედვით კი ეკლესია ”მართლაღსარებასა სახელისა მისისასა უწოდა მაცხოვარმან"(წმ. მაქსიმე აღმსარებელი). წმ. ათანასე დიდი ბრძანებს: "ჩვენ ვინახავთ კათოლიკე ეკლესიის სარწმუნოებას, რომელიც უფალმა მოგვცა, მოციქულთა იქადაგეს, წმიდა მამებმა შემოგვინახეს; რამეთუ მასზეა დაფუძნებული ეკლესია". მაგრამ ეპისკოპოსის გარეშე არ არსებობს ეკლესია. "სადაც ეპისკოპოსია, იქ არის ეკლესია", - გვასწავლის წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილი. ე.ი. სადაც ცრუეპისკოპოსია, იქ ცრუეკლესიაა. ამიტომ, ვიდრე ამსოფლად ქრისტეს ეკლესია არსებობს, აუცილებლად იქნებიან მართლმადიდებელი ეპისკოპოსებიც.

ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელიც გაემიჯნა განდგომილ ეკუმენისტებს, მტკიცედ ინახავს მართლმადიდებელ სწავლებას ეკლესიის შესახებ. ჩვენ გვსურს ვიყოთ ერთგული შვილები წმიდა მამათა, მართლმადიდებლობის მასწავლებელთა, და სწორედ იმ ეკლესიაში ვიცხოვროთ, რომელშიც მოციქულები, წინასწარმეტყველები, მოწამეები და ყველა წმიდანი ცხოვრობენ. ჩვენ არა გვაქვს ერთი გზა ამა სოფლის განდგომილ "მართლმადიდებლობასთან", რომელიც თავხედურად თელავს ფეხქვეშ ეკლესიის სწავლებას და დასცინის წმიდანებს. ვერც ე.წ. პატრიარქებთან, მათ იერარქიასთან და მათივე მხარდამჭერ "სტარცებთან" ერთად ვივლით, რომლებსაც მრავალი გზააბნეული სული შესდგომია, რამეთუ წმიდა მამებმა გვასწავლეს ორი გზის – ცხონებისა და წარწყმედის, სინათლისა და სიბნელის, წმიდა მამათა და განდგომილ მწვალებელთა გზების შესახებ. შეუძლებელია ორივე გზაზე ერთდროულად სვლა: ან ერთი უნდა ავირჩიოთ, ან მეორე. ან წმიდათა, ანდა ჭეშმარიტების მოძულეთა, სიკეთის მდევნელთა, სიცრუის მოყვარეთა გზა. დაე წმიდა მამები იყვნენ მანათობელნი და გზამკვლევნი ჩვენნი ჭეშმარიტი მართლმადიდებლობის სამეუფო გზაზე!

"თუკი ოდნავ მაინც დააზიანებ ბეჭედს სამეფო მონეტაზე, ეს ფული გამოუსადეგარი ხდება და მას არავინ მიიღებს. ასევეა სარწმუნოებაში: თუკი ოდნავ მაინც შეცვლი რაიმეს მართალ რწმენაში, იგი მთლიანად უწმიდური ხდება. სად არიან ისინი, ვინც ჩვენი უკომპრომისო პოზიციის გამო აგრესიულებად მიგვიჩნევს მწვალებელთა მიმართ? სად არიან ისინი, ვინც ამბობს, ჩვენს შორის განსხვავება არ არისო? დაე პავლე მოციქულს მოუსმინონ, რომელიც ამბობს, რომ სახარებას ისინიც ცვლიან, ვისაც მცირეოდენი სიახლე შეაქვს მასში" (წმ. იოანე ოქროპირი).