ხვალ 8/21 თებერვალს იწყება მეზვერისა და ფარისევლის კვირა. გთავაზობთ წმ. გაბრიელ (ქიქოძე) ეპისკოპოსის 8 მშვენიერი ქადაგებას

მოძღვრება კვირიაკესა მეზვერისა და ფარისეველისასა

ორნი კაცნი აღვიდოდეს ლოცვად ტაძარსა მას: 

ერთი ფარისეველი და ერთი მეზვერე (ლუკ. იჱ, ი).

ორნი კაცნი შევიდნენ ტაძარსა შინა ლოცვად, ვითარცა გვესმა დღეს წარკითხულისა სახარებისაგან. ერთის კაცის ლოცვა იქმნა ნაყოფიერი: ღმერთმან მიუტევა მას მრავალნი მისნი ცოდვანი და გამოვიდა იგი ეკკლესიისაგან განმართლებული. მეორისა კაცისა ლოცვა დაშთა უნაყოფოდ; არათუ არ მიიღო მან მიტევება ცოდვათა, არამედ უმეტესად დამძიმდა მისი ცოდვა. რა იყო, ძმანო, ამის მიზეზი? დიდად საჭირო არს ჩვენ ყოველთათვის გამოვიკვლიოთ ეს საგანი: ჩვენ  ყოველნი აღვდივართ ტაძარსა შინა ლოცვად, მაშასადამე საჭირო არს ჩვენთვის შევიტყოთ: რომელი ლოცვა გაამართლებს კაცსა და რომელი არა.

რა სახით ილოცეს ამ ორთა კაცთა? ფარისეველი იგი წარსდგა და ამას ილოცვიდა თვისაგან: ღმერთო, გმადლობ შენ, რამეთუ არა ვარ, ვითარცა სხვანი კაცნი; მტაცებელ, ცრუ და მემრუშე, გინა ვითარცა ესე მეზვერე; ვიმარხავ ორ-გზის შაბათსა შინა;
ათეულსა შევსწირავ ყოვლისაგან მონაგებისა ჩემისა. აჰა ვითარ აღსწერს მაცხოვარი ლოცვასა ფარისეველისასა! რისთვის დაშთა ეს ლოცვა უნაყოფოთ? ამას არ უნდა დიდი განმარტება: თვით შენ ჰგრძნობ, ძმაო ჩემო, რომ უგუნურთა ამათ სიტყვათა შინა ფარისეველმა გამოაჩინა ერთი მხოლოდ ამპარტავნება თვისი. აქ მე სხვა რაიმე უნდა გითხრა, ძმაო: როდესაც გესმის შენ ეს უგუნური ლოცვა ფარისეველისა, არ გაგახსენდებაა რაიმე მგზავსი ამისი ცხოვრებისა შენისაგან? მაღალნი და უგუნურნი სიტყვანი ფარისევლისანი არ მოგაგონებენა შენ საკუთართა შენთა ანუ რომლისამე მცნობისა შენისა სიტყვათა? ხშირათ დავემსგავსებოდით ჩვენ, ძმანო ჩემნო, ფარისეველსა ამას. ვინ იცის, რაოდენ-გზის ზოგიერთი კაცი ამართლებს თავის თავს, მგზავსად ფარისეველისა ამის, მით, რომელ იგი, მადლობა ღმერთსა, არ არის ქურდი, კაცის მკვლელი, მეშრუშე! რაოდენ გზის მოხდება, რომელ ოდესაც მამა თავის შვილს ანუ უფროსი თავის ქვეშევრდომს დაემდურება და აყვედრებს რომელსამე ცუდსა საქმესა, მაშინ იგი იტყვის: მადლობა ღმერთს, მე ხომ ქურდი და კაცის მკვლელი არა ვარო. ანუ ოდესაც მოძღვარი ამხილებს თავის მოწაფეს და უხსნის, რა ცუდი საქმე უქნია, მაშან იგი იტყვის: მადლობა ღმერთს, ჩემზედ უარესიც არიანო. ერთის სიტყვით, თითქმის ყოველ კაცს აქვს ის ცუდი და მავნებელი ჩვეულება, რომ იგი თავის თავს ამართლებს მით, რომელ არიან ბევრნი მას ზედა უარესნი: არა ვარ მე, ვითარცა სხვანი კაცნი, ანუ ვითარცა მეზვერე. ჰოი უგუნურებასა შენსა, ფარისეველო! შენი თავი დიდათ მიგაჩნია მხოლოდ მისთვის, რომელ არიან ზოგნი შენზედ უარესნი, არა ხარ შენ ყოველთა-უცუდესი. უკეთუ გსურს შენ, ძმაო, შეიტყო შენი სულიერი მდგომარეობა, არა შენსა უარესსა, არამედ შენზედ უმჯობესსა შეადარე შენი თავი; ცხოვრება შენი, ყოფაქცევა და სიცოცხლე შენი გაზომე საღმრთოითა მით საზომითა, რომელი გიჩვენა შენ მაცხოვარმან სიტყვითა და საქმით.

არა ვარ მე, ვითარცა სხვანი კაცნი, ანუ ვითარცა მეზვერე. ვსთქვათ, რომ შენ სწორედ არა ხარ მსგავსი ძლიერ ცუდთა კაცთა, გარნა ემსგავსებია კაცთა წმიდათა? ვსთქვათ, რომ შენ არა ხარ ბოროტის-მომქმედი, გარნა არ არის საკმაო შენთვის მხოლოდ ის, რომ ცოდვა არ გქონდეს, არამედ მადლი უხდა ჰქმნა, სათნოება უნდა შეიძინო. ღმერთმან შენ გიწოდა სიწმიდისათვის, სათნოებისათვის, სასუფევლისათვის. უკეთუ არ მიმდინარეობს შენი ცხოვრება უმჯობესისადმი, მაშა-სადამე რით გამართლდები?

არა ვარ მე, ვითარცა სხვანი კაცნი, ანუ ვითარცა მეზვერე: რა არის, ძმაო ჩემო, სიტყვათა ამათ შინა შესანიშნავი და განსაკვირვებელი? ის, რომელ ესრეთთა მაღალთა სიტყვათა სწორედ ის კაცი ამბობს ხშირად, რომელიცა ნამდვილად ემსგავსება ცუდთა კაცთა და არის აღვსებული ყოვლითა ბოროტებითა. კაცი წმიდა, ღვთისმოყვარე და ღვთისმოშიში ვერ გაბედავს და ვერც მოიფიქრებს თქმად ესრეთთა სიტყვათა; იგი არის თავმდაბალი და თვით მცირედიცა ცოდვა, უკეთუ შეემთხვია მას, შეაშინებს და შეჰმუსრავს გულსა მისსა; იგი სიმდაბლესა შინა თვისსა ყოველთვის ჰრაცხს თავის თავს დანაშაულად და ცოდვილად ღვთის წინაშე; მას არა აქვს იმედი თავის თავისა, არამედ ღვთისაგან ელის განმართლებასა. შენ მხოლოსა შეგცოდე ღმერთო! მე მხოლომან განვამწარენ წიაღნი მამულნი შენნი! უარესი ვარ მე და უცოდვილესი ყოველთა კაცთა! აჰა, რას ლოცულობდნენ მარადის უდიდესნი წმიდანი, რომელნი იყვნენ აღვსებულ სულითა წშიდითა და სასწაულ-მოქმედნი! ხოლო ფარისეველი იქადის; იგი არათ ჰრაცხს ზოგიერთსა ცოდვასა, იმას ცოდვად მიაჩნია მხოლოდ უსაშინელესი ცოდვანი, ვითარცა მტაცებლობა, მრუშება, კაცის კვლა; უკეთუ ესენი არ უქმნია მას, იმას თავისი თავი მიაჩნია წმიდად.

გარნა, რას გვეტყვის კიდევ ფარისეველი ესე? იგი გვაჩვენებს ჩვენ, ვითომც მას აღუსრულებია მრავალნი სათნოებანი: ვიმარხავ ორ-გზის შაბათსა შინა და ათეულსა შევსწირავ ყოვლისაგან მონაგებისა ჩემისა. აჰა სათნოებანი ფარისეველთა! მარხვა და მსხვერპლის შეწირვა არის გზა მიმყვანებელი სათნოებისადმი და არა თვით სათნოება; ვინც იმარხავს, მსხვერპლს შესწირავს, წირვა-ლოცვას ისმენს, გარნა შინაგანი სიწმიდე არ მოემატა, სულით და გულით უმჯობესი არ შეიქმნა, ის ემსგავსება კაცსა მას, რომელი გზასა ზედა სდგას და წინ არ მიდის. ცხად არს, რომ ესრეთი კაცი მოჩვენებისათვის, ესე იგი ფარისევლობით აღასრულებს ესრეთთა გარეგანთა საქმეთა.

ახლა მივიქცეთ მეზვერისადმი და შევიტყოთ, როგორ ლოცულობდა იგი: ხოლო მეზვერე იგი შორს სდგა და არა იკადრებდა თვალთაცა ზე აღხილვად, არამედ იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას! ცხად არს, თუ ვითარითა სიმდაბლითა, გრძნობითა და შემუსრვილითა გულითა ლოცულობდა მეზვერე იგი; იმან შეიგნო თვისი მდგომარეობა, იგი აღარ ატყუებდა თავის თავს. ვინ იცის, იქმნება, ისიც კი ორ-გზის იმარხვიდა, ვითარცა ფარისეველი შაბათსა; უთუოთ იგიც ათეულსა აძლევდა მონაგებისაგან თვისისა, ვინაიდგან იგიცა იყო ურია; ხოლო ურიანი მტკიცედ აღასრულებდნენ ესრეთთა მცნებათა. გარნა როგორღა გაახსოვდებოდნენმას ესრეთნი ფუჭნი საქმენი, ვინაიდგან გული მისი იყო შემუსვრილ, მას ახსოვდა მხოლოდ თვისი უღირსება და თვისი ცოდვა.

ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა! ბევრს სიტყვას არ ამბობს იგი; ნაცვლად სიტყვათა ისმის ოხვრა მისი და გულის-ცემა. ვინც ღრმად ჰგრძნობს, ვისიც გული არის აღელვებული, იგი ბევრს ვერა რას იტყვის; ან რათ უნდა ღმერთსა სიტყვამი შენნი, ძმაო! ღმერთი ჰხედავს შენს გულს, იგი ჰხედავს, რა გრძნობით მიდიხარ შენ ეკკლესიაში. სთქვი შენცა, ძმაო, სიღრმისაგან გულისა შენისა: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას, და ღმერთი მიმხედველი გულისა შენისა სიმდაბლისა და გრძნობისა, გილხენს და გაცხოვნებს შენ. ამინ.

მოძღვრება კვირიაკესა მეზვერისა და ფარისეველისასა

აწინდელსა კვირიაკესა წმიდამან ეკკლესიამან დააწესა წაკითხვა სახარებაში მეზვერისა და ფარისეველის იგავისა, მისთვის, რათა ჩვენ, მსმენელნი იგავისა ამის, ვეკრძალებოდეთ ფარისევლურს ცოდვასა და ვბაძვიდეთ მეზვერის სიმართლესა და მონანებასა.

ფარისევლობა, ძმანო ჩემნო საყვარელნო, არის ერთი უსაშინელესთა და უმძიმესთა ცოდვათაგანი, რომელნი ჰბუდობენ გულსა შინა კაცისასა. იგი მით უმეტესად არის მძიმე და მავნებელ, რომელ თითქმის ძვირად მოიპოვება ქვეყანაზედ კაცი რომლითამე სახითა, ანუ რომელთამე შემთხვევათა შინა არა მოზიარე ამ ცოდვისა. რასა შინა მდგომარეობს ფარისევლობა? იგი მდგომარეობს მას შინა, ოდესაც კაცი გარეგანითა თვისითა, ვითომც წესიერითა და მოსაწონითა ყოფაქცევითა, მხოლოდ დაჰფარავს შინაგანთა თვისთა უმსგავსთა და უშვერთა თვისებათა; ოდეს იგი მოაჩვენებს თავსა თვისსა, ვითარცა კეთილსა და მართალსა, გარნა თვით კი არ არის ესრეთი და მით ატყუებს ქვეყანასა; ერთი სიტყვით, ოდეს იგი მიითვისებს სახესა სათნოებისასა, მაშინ ოდეს ძალი სათნოებისა შორს არს გულისა მისისაგან. გარნა რისთვის ვცდილობთ ჩვენ ფარისევლობის აღწერასა სუსტითა ენითა ჩვენითა? თვით მაცხოვარმან ვრცლად აღწერა შესაძრწუნებელთა სიტყვათა შინა ფარისევლობა და მოქმედება მისი. ფარისეველნი, სიტყვისამებრ მაცხოვრისა, ყოველთა საქმეთა მათთან იქმენ საჩვენებლად კაცთა (მათ. კგ, დ.); იგინი შესჭამენ სახლთა ქვრივთასა და მერმე გრძლად ილოცვენ (მუხ. იგ.); აღასრულებენ მხოლოდ მცირეთა და გარეგანთა მცნებათა და დაუტევებენ უმძიმესსა სჯულისასა, სამართალსა და სიყვარულსა; განსწმედენ გარეგანსა ჭურჭლისასა, ხოლო შინაგანი მისი სავსე არიან ნატაცებითა და არა-წმიდებითა (კე). იგინი ემსგავსებიან საფლავთა განგოზილთა, რომელი სჩანედ გარეშე მშვენიერ, ხოლო შინაგან სავსე არიედ ძვალებითა მკვდართათა. ვაი თქვენდა, მწიგნობარნო და ფარისეველნო ორგულნო, რამეთუ მიიღებთ უმეტესსა სასჯელსა; ცოფნო და ბრმანო, გველნო, ნაშობნო იქედნეთანო, ვითარმე განერნეთ სასჯელსა მას გეენიისასა. აჰა, ვითართა საშინელთა სიტყვათა შინა აყვედრებდა მაცხოვარი ფარისეველთა! რას ნიშნავს ეს, ძმანო ჩემნო? როგორ მოხდა, რომელ ყოვლად მშვიდი იგი და ყოვლად მოწყალე, განხორციელებული ცოდვილთა-თვის უფალი თითქმის დაივიწყებდა მოთმინებასა და შებრალებასა, ოდეს უბნობდა ფარისეველთა ზედა? ღვთაებრივითა სიბრალულითა აღვსებული იგი, რომელმან შეიწყნარა ცოდვილი ქალი, ღირსი სიკვდილისა, რისთვის აღწერდა ესრეთთა ფიცხელთა და მრისხანეთა სიტყვათა შინა ბოროტებასა ფარისეველთასა? სჩანს, ძმანო ჩემნო საყვარელნო, რომელ საშინელ არს ცოდვა ფარისევლობისა! რისათვის? მისთვის, რომელ ფარისეველი ცხოვრებითა თვისითა თითქმის შეაგინებს თვით სათნოებასა; იგი ზოგჯერ სხვათა კაცთაცა შეაძულებს ღვთის-მსახურებასა; იგი განაუქმებს ღვთის-მოყვარებასა და მრავალთა კაცთა დაუბრკოლებს სულის ცხონებასა. ვაი თქვენდა, მწიგნობარნო და ფარისევგლნო ორგულნო, რამეთუ დაჰხშავთ სასუფეველსა ცათასა წინაშე კაცთა, თქვენ შეარახვალთ და შემავალთა არა უტევებთ შესვლად (მთ. კგ, იდ). რა სახით? ესრეთ, რომელ კაცი გულ-წრფელი, მხედველი ფარისევლობითის ყოფა-ქცევისა, ხშირად უკუნ-იქცევა ღვთის მსახურებისაგან.

ჩვენ ვსთქვით, რომელ თითქმის არ მოიპოვება კაცი, სრულიად უცხო ამ ცოდვისა. ჭეშმარიტად, ძმაო ჩემო! ყოველთვის, ოდესცა შენ ნაცვლად გულის გაწმედისა და ცუდთა ჩვეულებათაგან განშორებისა, ჰმალავ ცოდვასა სიღრმესა შინა გულისა შენისასა და მიიღებ კეთილსა გარეგანსა სახესა, ფარისევლობასა შინა შთავარდები. ფარისევლობ, ოდეს შენ პირის-პირ კაცს აქებ და ეფერები და პირ-იქით ცუდათ ახსენებ მას; ფარისეველი ხარ, ოდეს ელაპარაკები რა შენზე უფროსს კაცსა, ამბობ არა იმას, რასაც გული გეტყვის, არმედ რაც იამება იმ კაცს; არა სიმართლეს იტყვი, არამედ რასაც მოითხოვს შენი საკუთარი სარგებლობა. ფარისეველი ხარ, ოდეს შენ ერთს კაცს აქებ, არა მისთვის, რომელ იგი ღირსი არის ქებისა, არამედ მისთვის, რომ იგი არს მოყვარე და მეგობარი შენი, ხოლო მეორეს განკითხავ მისთვის, რომელ იმას აქვს შენთან მცირე-ოდენი უკმაყოფილება; ოდეს ენითა შენითა ამტკიცებ დიდსა სიყვარულსა სიმართლისა და სათნოებისასა, ხოლო საქმით კი უმართლო ხარ. რა არის, თუ არა ფარისევლობა, ოდეს სინიდისი გამხილებს შენ რომელთამე ცოდვათა-თვის და შენ კი პირ-მოთნედ იტყვი: ღმერთი მოწყალე არისო, რა ვქმნაო, კაცი სუსტი არისო, სხვანიც ესრეთ სცხოვრობენ, ვინ არის უცოდველი ქვეყანაზედაო, თავის დროზედ მოვინანებო; ყოველთა შინა ესე ვითართა შემთხვევათა კაცი ცხადად ეზიარება ფარისევლობის ცოდვასა.

გარნა აქ, ძმანო ჩემნო საყვარელნო, მე გამოვითხოვ ნებასა, ვითარცა სულიერი თქვენი მოძღვარი და მზრუნველი, გადავსდგა კიდევ ერთი ნაბიჯი და ვაახლო სიტყვა ჩემი თქვენდამი. ვინაიდგან სიტყვა ჩვენი არის ფარისევლობასა ზედა, მაშასადამე იგი უნდა იყოს პირ-უთნეველი და განშორებული ფარისევლობისაგან. და ესრეთ, ვიტყვი პირ-უთვნელად, ჩვენ მცხოვრებთა ამ ქვეყანისათა გვაქვს საკუთარი მიდრეკილება ფარისევლობისადმი. ეს გამოჩნდება უმეტესად მით, რომელ ხშირად სიტყვანი ჩვენნი არიან წინააღმდეგნი საქმეთა ჩვენთა, და გარეშეობა ჩვენი არ ეთანხმება შინაგანსა ჩვენსა. ის მართალია, რომელ ყოველთა მცხოვრებთა ჩვენის ქვეყანისათა, ვიწყოთ დაბალის ხალხისაგან ვიდრე აზნაურთ და თავადთადმდე, აქვსთ და იციან უმეტესი ზრდილობა და თავაზობა, ვიდრე სხვათა კავკასიის მცხოვრებთა, გარნა ისიც უნდა აღვიაროთ, რომელ ამ ზრდილობას და თავაზობასა ხშირად გაერევა ფარისევლობა. ვგონებ, რომ უმჯობესი და ყოვლად საქები ზრდილობა ის არის, როდესაც კაცი იქცევა გულწრფელად.

ვიცნოთ, ძმანო, თავნი ჩვენნი; ნუ ვიქნები პირმოთნენი ნურაოდეს, ნურცა თავთა წინაშე ჩვენთა, ნურცა წინაშე სხვათა, არამედ გულ-წრფელად აღუაროთ ღმერთსა ნაკლულევანებანი ჩვენნი. ვევედროთ ღმერთსა, რათა მადლითა თვისითა განაქარვოს და აღმოჰფხვრას ყოველი ფარისევლობა გულთა შინა ჩვენთა და მოგვცეს სული წრფელი და მართალი. ამინ.

მოძღვრება მეზვერისა და ფარისევლის კვირიაკესა

ორნი კაცნი აღვიდოდეს ლოცვად ტაძარსა მას: 

ერთი ფარისეველი და ერთი მეზვერე (ლუკ. იჱ, ი).

მრავალნი ცოდვანი სტანჯავენ ქვეყანასა ამას შინა დაცემულსა ბუნებასა კაცისასა. გარნა არცა ერთი მათგანი არ არის უსაშინელესი ფარისევლობისა, ვისთვის რომელ არცა ერთი მათგანი ეგრეთ არ მოეკიდება გულსა კაცისასა, ვითარცა ფარისევლობა; არცა ერთი მათგანი იმ ზომად არ მოინადირებს სულსა მისსა და ისრე ღრმად არ შთანერგდება ბუნებასა შინა მისსა. ყოველნი სხვანი ცოდვანი მხოლოდ ერთ დროს და ერთს ჰასაკსა შინა მოეკიდებიან კაცსა, ფარისევლობა სიყრმითგან საფლავამდის მისდევს მას; ყოველი სხვა ცოდვა გაერევა და გამოჩნდება მხოლოდ ზოგიერთთა საქმეთა შინა, ეს კი ყოველ სიტყვაში და ყოველ საქმეში; ფარისევლობა ყოველ მოქმედებას გასვრის და გააუწმინდურებს, ყოველ ჰაზრს და სიტყვას მისცემს რაღასაც ცუდად განსხვავებულს ფერს; გარნა უმაღლესი სიცუდე ფარისევლობისა ის არის, რომელ იგი ატყუებს კაცსა. კაცი მყოფი ფარისევლობასა შინა ფიქრობს, ვითომც იგი არის კეთილი და სათნო ღვთისა.

რა არს, ძმაო, ფარისევლობა? გავიცნათ იგი დღეს. აღვწეროთ მისი ნიშნები; ვიცნათ მახლობლად ეს საშინელი მტერი ჩვენი, რათა არ შემოგვეპაროს იგი ჩუმათ და არ წარიტაცოს ჩვენი გული. დიდი კრძალვა და სიფრთხილე მართებს ყოველს კაცსა, რათა დაიცვას თავი თვისი ცბიერისა ამის და მატყუებელისა მტრისაგან, ვინაითგან იგი ვითარცა ერთი მოლიქნე და ცრუდ-მომფერებელი მეგობარი, უეცრად შეეპარება ადამიანს გულში და მოინადირებს სულსა მისსა.

დღეს წარკითხულის სახარებისაგან იგავი კარგად აღწერს ფარისევლის მოქმედებათა და გაგვაცნობს ჩვენ მისთა თვისებათა.

ორნი კაცნი აღვიდოდეს ლოცვად ტაძარსა მას, - ესრეთ იწყო მაცხოვარმან იგავი ესე, - ერთი ფარისეველი და ერთი მეზვერე. ფარისეველი იგი წარსდგა და ამას იტყოდა თვისაგან: ღმერთო, გმადლობ შენ, რამეთუ არა ვარ, ვითარცა სხვანი. ამ სიტყვებისაგან იცან, ძმაო, რომელ პირველი თვისება ფარისევლობისა არის ამპარტავნება ანუ გულ-დიდობა; ფარისეველი შევიდა საყდარში ლოცვად და ნაცვლად ლოცვისა წარსდგა, ესე იგი წინ დადგა, და იწყო ქება თავის გულში თვისის თავისა. რა საშინელი ამპარტავნება და გულ-დიდობა უნდა ჰქონდეს კაცსა, უკეთუ იგი საყდარშიაცა, დროსა ლოცვისასა, არ იქცევა თავმდაბლად, არამედ იქაც ახსოვს თვისი გულ-დიდობა, იქაც ეძიებს პატივსა და წინდგომასა, იქაც მისთვის შევა, რათა აჩვენოს სხვათა თვისი დიდ-კაცობა და სიმდიდრე. ახლაც არიან მრავალნი მსგავსნი ამ ფარისეველისა! ახლაც მრავალნი არ იკადრებენ საყდარში თავ-მდაბლად ქცევასა. მეტადრე სოფლებში, არათუ მრავალნი ეძებენ წინ-დგომასა, არამედ ეჯავრებათ, თუ მათ სიახლოვეს დადგა ვინმე დაბალი და ღარიბი კაცი. დროსა ლოცვისასა გულ-მაღლად იხედვენ გარემო თვისა, პირის სახეზედ გამოხატული აქვსთ რაღაც ამპარტავნება, პირ-ჯვარს მძიმედ იწერენ, ვითომც არცკი კადრულობენ პირ-ჯვრის დაწერასა და დიდად ავალებენ ღმერთსა თვისის პირ-ჯვრის წერითა. მოკლედ, ახლაცა ვიეთნიმე ქრისტიანენი, რომელთა აქამომდე არა უცვნიათ სული ქრისტესი, დაემსგავსებიან ძველთა მათ ფარისეველთა. გარნა მივიქცეთ კვალად იგავისადმი და ვიხილოთ, ვითარ ილოცვიდა ფარისეველი თავის გულში.

ფარისეველი იგი წარსდგა და ამას იტყოდა თვისაგან: ღმერთო, გმადლობ, რამეთუ არა ვარ ვითარცა სხვანი კაცნი მტაცებელ, ცრუ და მემრუშე, გინა ვითარცა ესე მეზვერე...... რა ლოცვა იყო ეს ლოცვა! ლოცვაში კაცი შიშით და ძრწოლით უნდა აღუარებდეს ღმერთსა უღირსებასა თვისსა და გამოითხოვდეს მისგან ცოდვათა შენდობასა, და თუგინდ მლოცველი ჰგრძნობდეს თავის გულში, რომ მან შეძლებისამებრ თვისისა დაიცვა სჯული ქრისტესი და არა თუ არ შთავარდნილ-არს რომელთა დიდთა ცოდვათა შინა, არამედ მადლითა ღვთისათა დაუმარხავს მცნებანი ღვთისანი, მაშინაც ამას უნდა მიაწერდეს ღვთის მადლსა და მადლობასა შესწირვიდეს ღმერთსა, და გამოითხოვდეს მისგან, რათა მომავალს დროსაცა შინა დაიცვას იგი ცოდვათაგან. გარნა ფარისეველი იგი იქებს თავის თავს და რით იქებს იგი თავს? მით, რომ იგი არ არის ცრუ, მემრუშე და მტაცებელი. რა ქება არის ეს? ესრეთ შეუძლიან იქოს თავი თვით უბოროტესმა ავაზაკმა. გარნა აქ, ძმაო, მიაქციე საკუთარი ყურად-ღება ამ სიტყვებს: არა ვარ,  ვითარცა სხვანი კაცნი, ანუ ვითარცა ესე მეზვერე. ეს სიტყვები გამოაჩენენ მეორესა ხაზსა ფარისევლობის ხასიათისასა, ანუ მეორესა მისსა თვისებასა; ეს თვისება არის შეურაცხ-ყოფა, ანუ და დაკნინება მოყვსისა: არა ვარ ვითარცა სხვანი კაცნი... მე არ ვემსგავსები სხვათა კაცთა, მე სხვაზედ უმჯობესი ვარ, სხვანი ცუდნი არიან.

არ გენიშნებაა აქ, ძმაო, ზოგიერთის შენის მცნობის თქმულობა და ლაპარაკი? ეს უგუნური სიტყვა ფარისევლისა  არ მოგაგონებსა ზოგიერთთა ახლანდელთა ქრისტიანეთა ლაპარაკსა? არ გახსოვსა, რას იტყვიან ზოგიერთნა და იქმნება შენც გითქვამს, და იქმნება, ვინ იცის, მეც მითქვამს ამის მსგავსი სიტყვა? მართალია, ესრეთ პირ-და-პირ არ იტყვი შენ: მე სხვაზედ უმჯობესი ვარო, მაგრამ ზოგჯერ შენის ლაპარაკისაგან პირ-და-პირ ის ჰაზრი გამოდის, რომ შენ არა ხარ, ვითარცა სხვანი კაცნი. როდესაც შენ მოჰყვები და იწყებ ვრცლად განკითხვასა მოყვასთა შენთასა, მჭევრ-მეტყველად  აღწერ მათთა შეცთომათა და სიცუდესა, დასცინი მათთა საქმეთა და თვისებათა, - მაშინ შენ საუბარში ისმის რაღაც მსგავსი ამ ფარისეველის სიტყვისა, თითქოს იმას ამტკიცებ, შენ არა ხარ მსგავსი ამ კაცისა, რომელსა განიკითხავ, შენ ისრეთ არ შესცდები, შენ ჭკვიანი ხარ...... სწორეთ ესრეთი ჰაზრი გამოდის ხშირად შენის საუბრისაგან. იქმნება შენ თითონაც არა გრძნობ ამას, მაგრამ ფრთხილად იყავ: ფარისევლობა დიდად მზაკვარია; იგი ხშირად შენდა უცნობლად იბუდებს შენს გულში, იგი ზოგჯერ შენდა შეუტყობლად მიაბრუნებს შენთა სიტყვათა და საქმეთა მუნ, სადაცა შენ არ გსურდა...... გარნა  მივიქცეთ კვალად ფარისევლისადმი......

მან ესრეთ განაგრძო თავის გულში ლოცვა: ვიმარხავ ორგზის შაბათსა შინა და ათეულსა შევსწირავ ყოვლისაგან მონაგებისა. ვაიმე, ძმაო, რა საშინელი და ზარ-დამცემელი ჰაზრი გამოდის სიტყვათა ამათგან! თურმე მარხვა და სხვერპლის შეწირვა ორ-ნაირი ყოფილა! თურმე მარხვაცა და სხვერპლის შეწირვაცა ზოგჯერ გამოდის არა სინანულისა და ღვთის-მოყვარებისა, არამედ ამპარტავანებისაგან! თურმე შესაძლებელი არის მარხვაცა და მსხვერპლის შეწირვაცა ნიშნავდეს და მოასწავებდეს არა მადლსა და ღვთის-მსახურებასა, არამედ ერთსა მხოლოდ ცოდვასა და ღვთის-წინააღმდეგობასა! რისთვის იქებდა ფარისეველი თავსა, უკეთუ ეს ესრეთ არ იყოს! რაი არს და რას ნიშნავს ჭეშმარიტი მარხვა და სხვერპლის შეწირვა? მეტი არაფერი, მხოლოდ გლოვა, მონანება, შეწუხება, ტირილი და ღვთის ვედრება. როდესაც კაცი ჭეშმარიტად მარხულობს, ამითი ნიშნავს, რომ იგი არის შეწუხებული ცოდვათა თვისთათვის. რითღა შეუძლიან მას სიქადული? არა! ამ ფარისეველმა არ იცოდა, რა არის ჭეშმარიტი მარხვა და სხვერპლის შეწირვა. მისი მარხვა ყოფილა ნაყოფი მისისა ორგულობისა და ამპარტავნობისა; მას უმარხავს მხოლოდ თავის მოწონებისათვის და პატივის მიღებისათვის. აჰა, ძმაო, კიდევ ერთი ხაზი ანუ ნიშანი ფარისეველის სახისა. იგი თუ რაიმეს იქმს, მხოლოდ გარეშეობით და მოჩვენებით. თუ მარხულობს, მხოლოდ კაცთა საჩვენებლად: მსხვერპლს შესწირავს და გლახაკს მისცემს მოწყალებას მხოლოდ მაშინ, როდესაც სხვანი დაინახვენ და ესრეთ ყოველ საქმეში და ქცევაში. თუ ლაპარაკში იგი გარწმუნებს, რომ არის მეგობარი და კეთილის მსურველი, ნუ დაუჯერებ; როდესაც მწუხარითა სახითა გელაპარაკება რომელსამე ცოდვასა და უსამართლოებასა ზედა, ვითომც მას ეძაგებოდეს ის უმართლოება, ნუ დარწმუნდები; უთუოდ იგი არის პირველი მოქმედი იმ უსამართლოებისა. რაოდენი არიან ესრეთნი პირნი ჩვენ შორის, რომელნი მრისხანითა სახითა და ფიცხელთა სიტყვათა შინა განიკითხავენ მოყვასთა თვისთა; გაიგონებ რა, იფიქრებ: ამაზედ უმჯობესი კაცი არ არისო, ამას ყოველი ცუდი საქმე ეძაგებაო; გარნა ვინ იცის, იქმნება მას არ ჰქონდა შემთხვევა, თორემ პირველი იგივე აღასრულებდა იმ საქმეს, რომელსაც ესრეთ განიკითხავს. მაგალითებრ, რავდენი იქმნება ჩვენ შორის ისრეთი პირი, რომ, როდესაც შემთხვევა არა აქვს და არ შეუძლიან ქრთამის აღება, მაშინ გულ-მოსული და გაფიცხებუღიი სწყევლის ქრთამსა და ქრთამის ამღებსა, გარნა როდესაც მიეცა შემთხვევა, თითონ სხვაზედ უარესად იწყებს ქრთამის აღებასა.

ესრეთი იყო ლოცვა უგუნურისა მის ფარისეველისა და ესრეთნი არიან სამნი მისნი ბოროტნი თვისებანი ესე იგი: ამპარტავნება, მოყვსის შეურაცხ-ყოფა და პირში მოფერება ანუ მოტყუება!

ხოლო უკეთუ გსურს შეიტყო, ძმაო ჩემო, რაი არს ჭეშმარიტი ლოცვა და მონანება, მიაქციე ყურად-ღება ლოცვასა მეზვერისასა: ხოლო მეზვერე იგი შორს ჰსდგა და არა იკადრებდა თვალთაცა ზე აღხილვად, არამედ იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო მილხინე ცოდვილსა ამას! მონანული მეზვერე, შემუსვრილი და შეწუხებული ვერ ჰბედავდა წინ დგომასა.... იგი შორს სდგა.... იგი ესრეთ იყო შეწუხებული თვისის საკუთარის გრძნობისაგან, რომელ თითქმის თავის თავი ეძაგებოდა მას. იგი ვერ ჰბედავდა ზე აღხილვად და გარემოს თვისსა მიხედვად; იგი მხოლოდ იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა!

წინააღმდეგ ფარისეველის ვრცლად მოთხრობისა, იგი წარსთქვამს მხოლოდ ოთხთა ამათ ლექსთა: ღმერთო მილხინე მე ცოდვილსა ამას!

გარნა ვითარსა უღრმესსა გრძნობასა და სიმდაბლესა გამოაჩენს მისი მოკლე სიტყვა!

იგი თავს აღარ იმართლებს, მსგავსად ფარისეველისა. მან იგრძნო, რომ აქა ყოველი თავის გამართლება იქმნებოდა ერთი მხოლოდ მზაკვარება და სიცრუე; იგი მხოლოდ სწუხს, სტირის და იცემს მკერდსა და იტყვის: ღმერთო მილხინე მე ცოდვილსა ამას.

ღმერთო გვილხინე ჩვენცა ცოდვილთა! ესრეთ სიღრმისაგან გულისა წარვსთქვათ ჩვენცა, ქრისტიანენო: ღმერთო გვილხინე ჩვენცა, რომელნი სიტყვით და საქმით ხშირად დავემსგავსებით ფარისეველსა ამას, გარნა არა გვაქვს მონანება მეზვერისა: ღმერთო გვილხინე ჩვენცა ცოდვილთა ამათ! ამინ.

სიტყვა მეზვერის და ფარისევლის კვირიაკესა

გეტყვი თქვენ, გარდამოვიდა ესე განმართლებული 

სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისეველი იგი, რამეთუ 

რომელმან დაიმდაბლოს თავი თვისი იგი ამაღლდეს, და 

რომელმან აღიმაღლოს თავი თვისი იგი დამდაბლდეს. (ლუკ. იჱ, იგ).

იგავსა შინა, დღეს წაკითხულსა, მაცხოვარმან აღწერა რა ლოცვა ფარისეველისა და მეზვერისა, ესრეთ დააბოლოვა სიტყვა თვისი: გეტყვი თქვენ, გარდამოვიდა ესე განმართლებული სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისეველი იგი. ამ სიტყვებისაგანა სჩანს, ძმაო ჩემო, რომელ ლოცვა ანუ გაამართლებს კაცს, ანუ გაამტყუნებს. შენ სდგახარ აქ, ძმაო, და ლოცულობ, ხოლო სული წმიდა, რომელი ისმენს ლოცვასა შენსა და გამოსცდის გულსა შენსა, მაშინვე შეადგენს განჩინებასა  შენ სულზე; იგი იქავე, ანუ გაგამართლებს შენ, ანუ გაგამტყუნებს, ანუ გაგწმენდს, ანუ დაგსჯის თვით ლოცვისა შენისაგან: და გარდამოვიდა ესე, განმართლებული სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისეველი...

რით გამართლდა მეზვერე? მით რომ მან თითონ გაიმტყუნა თავი თვისი წინაშე ღვთისა: ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას! ამის მეტს იგი აღარაფერს ამბობდა. შენც კი ხშირად იტყვი, ძმაო ჩემო, ესრეთსა სიტყვასა, მაგრამ რასა გრძნობ მაშინ? ღმერთი სიტყვას არ მიჰხედავს, იგი განიცდის  გულის გრძნობას. ჰსჩანს რომ მეზვერემ კარგათ მოიგონა ყოველი თვისი ცუდი საქმე, სჩანს რომ იგი ფრიად შესწუხდა გულითა თვისითა, მან მოიძაგა თვისი ცოდვა, შემუსვრილითა სულითა და დამდაბლებულითა გულითა ევედრებოდა იგი ღმერთსა. გარნა ესეც არ იქნებოდა საკმაო მისდა განსამართლებლად, უკეთუ სულსა წმიდასა ამასთანავე არ დაენახა გულსა შინა მისსა, რომელმან ესრეთ მოიძულა ცოდვა. რომ იგი აღარ მიიქცევა კვალად მისდამი; ისე ღრმად და მტკიცედ გადასწყვიტა თავის გულში განშორება ცოდვისაგან, რომ იგი ამიერიდგან აღარ იქმნებოდა მუშაკი ცოდვისა, არამედ მსახური ღვთისა. აჰა, რისთვის გამართლდა მეზვერე იგი, თუმცა იყო დიდი ცოდვილი!

რისთვის გამტყუნდა ფარისეველი? რისთვის დასაჯა იგი სულმან წმიდამან? მისთვის, რომელ მან თვითონ გაიმართლა და აღამაღლა თავი თვისი. თუმცა არ ჰქონდა მას დიდი სათნოება, გარნა თავი თვისი დიდად მიაჩნდა. ნაცვლად მონანებისა და შეწუხებისა მან ლოცვაში თავი თვისი აქო. რამ დააბნელა, ძმაო, ესოდენ ჭკუა ფარისევლისა ამის? რამ მიიყვანა იქამდი, რომ თავის თავს აქებდა ლოცვაში?

აქ, ძმაო ჩემო, დიდი ყურადღება და მტკიცე ჰაზრი უნდა მოიხმარო შენ, რათა შეიტყო, რა არს ფარისევლობა და იგრძნო, თუ რა საშინელი, მავნებელი არის იგი კაცის სულისათვის. ვგონებ, რომელ კაცსა არა ჰყავს არც ერთი, ფარისევლობაზე უსაშინელესი, მტერი. იგი მით უმეტეს საშინელ არს, რომელ არის ფრიად მწვრილი და მიფარული გრძნობა, ამასთანავე მზაკვარი და შეუმცნებელი. რა არს ფარისევლობა? ფარისევლობა ის არის, ძმაო, როდესაც კაცი შეჰკრავს პირობას თავის სვინიდისთან, როდესაც იგი შეურიგდება და დაუმეგობრდება სიცრუესა, დააჩუმებს თვისს სვინიდისსა და გრძნობას რომლითამე გარეგანითა, ყალბითა და ცრუთა სათნოებითა, როდესაც იგი ითმენს თავის სულში სიმრუდესა, სიცრუესა, სიყალბესა რომელთამე არა შესანდობელთა მიზეზთათვის. გარნა რომელნიმე მაგალითნი უმჯობესად აღხსნიან ამას.

ხსენებული იგავსა შინა ფარისეველი სიყალბით ანუგეშებდა თავის სვინიდისს, რომ იგი იმარხავს, ათეულსა შესწირავს, იგი არ არის მსგავსი სხვათა ცოდვილთა კაცთა. უთუოდ რომ რაღაც მიფარული გრძნობა კი აწუხებდა მას და ამხილებდა საიდუმლოთ, რომელ იგი ვერ სცხოვრებს კარგათ, მაგრამ მან არ მიხედა თვისის სვინიდისის მეტყველებასა, არამედ ფარისევლობით იწყო თავის გამართლება.

ახლა გადავიდეთ ჩვენკენ და ჩვენში მოვძებნოთ მაგალითნი. ვთქვათ, რომ შენ ხარ, ძმაო, ერთი ხელმწიფის მოსამსახურე. ანუ ჩინოვნიკი და საუბედუროდ ქრთამს იღებ. სვინიდისი კი გამხილებს, რომ არ ვარგა ეს. მაგრამ შენ ესრეთ აჩუმებ მას: რა ვქნაო, ცოტა ჯამაგირი მეძლევაო, ცოლშვილს რჩენა უნდაო, სხვანი ჩემზე უარესად იღებენო, სუყველანი ასრე შვრებიანო, მე მართალ მხარეს მაინც ვიმსახურებო, სხვანი მართალ და მტყუან მხარეს გამოაგლეჯენო. რა არის ესრეთი თავის გამართლება, თუ არა ფარისევლობა? ფარისევლობა არ არის ისიცა, ოდეს შენ წინაშე შენისა უფროსისა, ანუ ნაჩალნიკისა არ იტყვი სრულსა, შიშველსა სიმართლესა, თუკი იცი, რომ ეწყინება მას სიმაოთლე, არამედ ცდილობ მომლიქვნებითა, მოფერებითა გამოსტყუო მას შენთვის ჯილდო და წარმატება? ანუ ვთქვათ, შენ ხარ ერთი მოვაჭრე კაცი. მოვიდა შენთან ერთი გამოუცდელი მუშტარი და შენ ნაცვლად კარგისა საქონელისა მიატყუე მას ცუდი, დამპალი, და მერმე კი იტყვი: სად ჰქონდა თვალი, რატომ არ გასინჯაო, მე ვაჭარიც მისთვის ვარ, რომ ფული უნდა მოვიგოვო. რა არის ესრეთი ლაპარაკი თუ არა ფარისევლობა? ერთი სიტყვით შენ ფარისევლობ ყოველთვინ, ოდესაც ითმენ შენ გულში სიყალაბესა და სიცრუესა, არა ისე ლაპარაკობ და მოქმედებ, როგორათაც მოითხოვს შენი სვინიდისი და ჭკუა, არამედ სიცრუით და სიყალბით. ვის შეუძლია თითოეულად დათვალოს, რაოდენ გზის მოქცეულხარ შენ, ძმაო, ფარისევლობით, რაოდენ გზის ლაპარაკში გაგირევია ბრუნდე სიტყვა, რაოდენ გზის მტერობით გაამტყუნე შენი ძმა, პირში აქე კაცი; პირს უკანით აძაგე წინაღმდეგ სვინდისისა, განიკითხე კაცი, ცუდათ ახსენე მოყვასი შენი, აქე მოყეასი მით, რომ იგი მეგობარი იყო შენი, და სხვა განიკითხე მარტო მით, რომ შენი მეგობარი არ არის. ნუ იყოფინ, ძმანო, ესრეთ, ნუ მოითმენ შენ გულში ნურცა ერთსა სიცრუესა და სიმრუდესა. ეკრძალენით ცომისგან ფარისეველთას, და მწიგნობართა, ესრედ აფრთხილებდა მაცხოვარი მოციქულთა. იხილე, რასა იტყვის მოციქული პავლე: მცირემან ცომმან ყოველივე შესვარული აღაფუვნის. (გალ. ე, თ.). თუ მცირე იგი ცომი ფარისევლობისა შეგეპარა გულში, ყოველთა შენთა საქმეთა და სიტყვათა ცუდს გემოს მისცემს. ამისთვის ეცადე, რომ ყოველი შენი საქმე იყოს გულწრფელობით განწმენდილისა გონებისაგან, პირ-უთნეველი. ყოველსავე, რასაცა იქმოდეთ, გვარიგებს იგივე მოციქული პავლე, გულითად იქმოდეთ, ვითარცა უფლისასა და ნუ ვითარცა კაცთასა (კოლ. გ, კგ.). ყოველი საქმე გულითად აღასრულე, ნუ გაურევ ნურც საქმეში, ნურცა სიტყვაში მზაკვარობას და ფარისევლობას. ამინ.

სიტყვა ფარისევლის და მეზვერის კვირიაკესა

ღმერთო, გმადლობ შენ, რამეთუ არა ვარ, ვითარცა სხვანი 

კაცნი მტაცებელ, ცრუ და მემრუშე, გინა ვითარცა ესე მეზვერე. 

ვიმარხავ ორ-გზის შაბათსა შინა და ათეულსა შევსწირავ 

ყოვლისაგან მონაგებისა ჩემისა. (ლუკ. იჱ, ია)

ამ სახით ილოცვიდა, ძმანო ქრისტიანენო, ფარისეველი იგი, ვითარცა გვესმა დღეს წაკითხულისა იგავისაგან. 

იგავი ფარისეველისა და მეზვერისა არა ერთ გზის იყო საგნად ჩვენისა თქვენდამო უბნობისა. გარნა ათასჯერაც რომ ყოფილიყო იგი განხილული თქვენ წინაშე და ნაცვლად ერთისა ენისა, ასი ენა რომ გვქონდეს, და თვითეულთა რომ ათასჯერ გვეთქვას მას ზედა, ვგონებ, არც მაშინ იქმნებოდა გარდამეტებული. ეგოდენ საჭირო არის ჩვენთვის ხშირად გაფრთხილება ფარისევლობისაგან! შთახედე, ძმაო, შენ გულში და გამოიკვლიე ყოველნი შენნი სიტყვანი და საქმენი, მიიხედ-მოიხედე გარემოს შენსა და ყურადღებით გამოიკვლიე, როგორ იქცევიან ახლანდელნი ქრისტიანენი, რა აღანძრევს მათსა ენასა, რომელნი არიან განმაღვიძებელნი მიზეზნი მათის მოქმედებისა და თუ პირ-უთნეველად განიხილავ ამას ყოველსა, რას ნახავ? ნახავ ათასთა კვალთა და ნიშანთა ფარისევლობისასა, ნახავ ხშირად, განსაცვიფრებელად და შესაწუხებლად შენდა, რომელ კაცი, რომელი შენ მიგაჩნდა ღვთის-მოყვარედ და მართლად, თურმე აღვსებული არის ამპარტავანებითა და არ ერიდება უსაშინელესთა ცოდვათა. ნახავ, რომელ ათასში ერთი კაცი არ არის, რომლისა სიტყვა და საქმე იყოს ერთი, და გარეგანი საქციელი მისი იყოს დაფუძნებული შინაგანსა გრძნობასა. რუსეთში მყოფობასა შინა, ჩვენ ვნახეთ, რომელ იქაურნი ვაჭარნი კაცნი საზოგადოდ არიან ღვთის-მოყვარენი და პატიოსნის ყოფა-ქცევის მექონნი; გარნა ზოგიერთნი მათგანნი ესოდენ არიან უმეცარნი, რომელ, როდესაც მთელი დღე მრავალნი პირნი მოატყუვეს ვაჭრობაში, საღამოს დიდ სანთელს აანთებენ წინაშე წმიდის ხატისა და იტყვიან: „დღეს ბევრი კაცი მოვატყუეო, ცოდვაში ვარო“. განსაცვიფრებელი არის ეს უმეცრება. გარნა ჩვენ ქვეყანაში ამაზე უსაშინელესსა რაიმეს გაიგონებ. მრავალ გზის გაიგონებ, რომ კაცი მდიდარი, ცოლშვილის პატრონი ყოველ დილით წაიკითხავს დაუჯდომელს და თითონ კი არ იშლის არა-წმინდებასა და ბილწებასა. ერთი სიტყვით საშინელი იგი ცომი ფარისევლობისა ჰსუფევს ქრისტიანეთაცა შორის და მეტად საჭირო არის, ხშირად ვაფრთხილებდეთ თავსა ჩვენსა. გარნა მივიქცეთ აწ ფარისევლისადმი და გამოვიკვლიოთ მისი შინაგანი მდგომარეობა. 

ღმერთო, გმადლობ შენ, რამეთუ არა ვარ ვითარცა სხვანი კაცნი: მტაცებელ, ცრუ და მემრუშე, გინა ვითარცა ესე მეზვერე; ვიმარხავ ორ-გზის შაბათსა შინა და ათეულსა შევსწირავ ყოვლისაგან მონაგებისა ჩემისა. აჰა, როგორ ლოცულობდა ფარისეველი! ხოლო მეზვერე, მისგან დაწუნებული, შორს სდგა, იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას! ორთავე ამათ თვისსა ლოცვაში გამოაჩინეს თვისი ხასიათი და გულის გრძნობა. ფარისეველი აქებს თავის თავს. იგი კმაყოფილია თავის თავზე, მას არა თუ არაფერი არ აწუხებს, არამედ იგი გახარებული არის თავის კარგ კაცობაზე. როგორ დაუბნელდა მას, ძმანო, ესრეთ ჭკუა? როგორ არ ხედავდა იგი თვისთა ცოდვათა? როგორ არ ჰგრძნობდა მას, რომ თვით ამ სიტყვებში გამოუჩნდა ამპარტავნება, რომელი არის უმთავრესი ცოდვათა შორის? ამასთანავე ვიცით სახარებისაგან, რომ იგი იყო ანგარი, ჭეშმარიტების წინააღმდეგი. ეს მოხდა, ძმანო, მისთვის, რომ იგი სჯულს აღასრულებდა მხოლოდ გარეშეობით, ხოლო თვისებათა მისთა და საქმეთა არ განიცდიდა. რადგანაც იგი საყდარში დადიოდა თავის დროზე, დაწესებულ დღეებში მარხულობდა, სჯულისაგან ბრძანებულს ათეულს შესწირავდა და ესრეთთა მცირეთა მცნებათა სისწორით ასრულებდა, ამით მან დააკმაყოფილა და დააჩუმა თვისი სვინიდისი; ის კი დაივიწყა, რომ სხვანი არიან ამაზე უდიდესნი მცნებანი, რომელთა აღსრულება მას უწინარეს უნდა გახსენებოდა: სიმართლე, სიწმინდე, ღვთისა და მოყვასისა სიყვარული. აქედგან ისწავლე შენცა, ძმაო, ის, რომ არ დააკმაყოფილო თავი შენი მხოლოდ რომელთამე მცირეთა, გარეგანთა მცნებათა აღსრულებითა. ის შინაგანი კმაყოფილება და თავის ქება, რომელსა გრძნობდა იგი, იყო ნიშანი მისისა უმეცრებისა და უგუნურებისა. ამით როგორ უნდა იქადოდეს კაცი, რომ ორჯელ იმარხა და ათეული შესწირა! დიახ, ესეც არის საჭირო აღასრულოს კაცმა, რადგანაც სჯული და ჩვეულება გვიბრძანებს, გარნა კაცი გონიერი როგორ დაკმაყოფილდება ესრეთითა მცირე საქმითა! იგი ცდილობს, რომ შეიწყნაროს, მიითვისოს და შთაინერგოს თვის გულში სჯული და არა მხოლოდ ასო-ასო მისი. ღირსნი და წმიდა მამანი, როდესაც უმრავლესთა წელთა ცხოვრებისათა განატარებდნენ გასაოცართა შინა მოღვაწებათა და ქველის საქმეთა, მაშინაც არ იყვნენ კმაყოფილნი თავის თავისა, მაშინაც ამტყუნებდნენ და ჰკიცხავდნენ თავის თავს, მაშინაც იყვნენ ეჭვში: აღასრულესა მათ თვისი მოვალეობა და მიემთხვიენა იგინი ნეტარსა აღსასრულსა?

ღმერთმან, ძმანო, კაცის ბუნებასა შინა დანერგა დაუსრულებელი მისწრაფება უმჯობესისა და უმაღლესისა მდგომარეობისადმი. კაცი ცხოველი და გონიერი ვერაოდეს ვერ დააკმაყოფილებს ვერცა ჭკუასა, ვერცა გულსა თვისსა; რაოდენიც გინდა სწავლა და მეცნიერება მიიღოს კაცის გონებამ, მაინც არის გაუმაძღარი და ხარბი უმაღლესისა მეცნიერებისა. ეგრეთვე გულიცა მისი, თუ მას შინა არის აღნთებული საღმრთო ცეცხლი ღვთაებრივისა მადლისა, ვერაოდეს ვერ დაკმაყოფილდება თვისითა მოღვაწებითა და სათნოებითა, არამედ მარადის არის მისწრაფებული უმაღლესისა ხარისხისადმი სათნოებისა. გარნა სჩანს, რომ ფარისევლის გულში იყო ერთი მხოლოდ მკვდარი და უგრძნობელი გარეგანი ჩვეულების აღსრულება, და არა ცხოველი მისწრაფება უმჯობესისა მიმართ მდგომარეობისა.

მეზვერის ლოცვამ აგრეთვე გამოაჩინა მისი ხასიათი. ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას! ეს მოკლე თქმა ცხადად ამტკიცებს, რომ იგი ჰგრძნობდა უკმაყოფილებას, იგი იყო მჭმუნვარე და შეწუხებული. და რაკი კაცი იგრძნობს თავის ცუდს მდგომაოეობას, თუკი იგი უკმაყოფილო არის თავის თავისა, ეს არის დიდი და მაღალი ნიშანი. ეს შინაგანი მისი უკმაყოფილება სდევნის მას, აიძულებს, გააღვიძებს, რომ გამოვიდეს ცოდვისაგან, და აღასრულოს მცნება, გამოსცვალოს მისი ცხოვრება. ეს უკმაყოფილება არის წყარო ყოვლისა წარმატებისა, ვითარცა სულიერისა, ეგრეთვე ხორციელისა, რომელიც მოგვცეს ჩვენ ღმერთმან. ამინ.

სიტყვა ფარისეველის და მეზვერის კვირიაკესა, თქმული ქუთაისს

იგავი ფარისეველსა და მეზვერესა ზედა არა ერთ გზის იყო საგნად ჩვენისა თქვენდამი უბნობისა, ძმანო ქრისტიანენო! გარნა ათასჯერაც რომ ყოფილიყო ჩვენი უბნობა მას ზედა და ნაცვლად ერთისა ენისა ასი ენა რომ გვქონდეს პირში და თითოეულითა ათასჯერ გვეთქვას მასზედა, ვგონებ არ იქმნებოდა მომატებული. ეგოდენ საჭირო არს გაფრთხილება ჩვენი ფარისევლობისაგან! როგორ არ უნდა ვლაპარაკობდეთ ხშირად ფარისევლობაზედა, როგორ არ უნდა ვაფრთხილებდეთ თავსა ჩვენსა საშინელისა ამის სულიერისა სენისაგან, როდესაც გარემოს ჩვენსა ვხედავთ ათასთა ნიშანთა ფარისევლობისასა; ვხედავთ, რომელ ურიცხვნი ქრისტიანენი შთაფლული არიან ამ საშინელ ცოდვაში.

ფარისეველი იგი, რომლისა უგუნური  ლოცვა აღწერა მაცხოვარმან ჩვენდა გასაფრთხილებლად, წარსდგა რა ტაძარს შინა, მადლობასა შესწირვიდა ღმერთსა, რომ იგი არ არის ცუდი კაცი, იგი ასრულებს ბეჯითად სჯულსა, იგი არ არის მსგავსი ცოდვილისა მეზვერისა, მაშინ როდესაც იგი, ფარისეველი, იყო ამპარტავანი, ანგაარი და არ მოერიდებოდა არცა ერთს ცოდვასა. მსგავსად ამისა ახლაც ზოგიერთნი ქრისტეანენი ისე მოგვაჩვენებენ თავსა, ისე ერთგულად ლოცულობენ და ისე ვითომც ერთგულათ ასრულებენ ყოველთა სჯულის მოთხოვნილებათა, რომ მოინდომებ მადლობა შესწირო ღმერთს მათთვის; გარნა განსაცვიფრებელად და სამწუხაროდ მალე შეიტყობ, თუ დაუკვირდები, მათსა ყოფაქცევასა, რომელ ესე ყოველი იყო ერთი მხოლოდ მოჩვენება და გული მათი არის სავსე ბოროტებითა და იგინი არ ერიდებიან არცა ერთს ცოდვასა.

გმადლობ შენ, ღმერთო, რამეთუ არა ვარ მე, ვითარცა სხვანი კაცნი, ანუ ვითარცა ესე მეზვერე! ესრეთ ლოცულობდა ფარისეველი! ხოლო მეზვერე, მისგან დაწუნებული, შორს სდგა, იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას! ორთავე ამათ კაცთა თვის ლოცვაში გამოაჩინეს თავისი ხასიათი და უღრმესი გულის გრძნობა. ფარისეველი აქებს თავის თავს, იგი კმაყოფილი არის თავის თავისა, იგი მოხარულ არის, მას ჰგონია, რომ იგი არის სრული კაცი. გასაოცარი არის, ძმანო, ესრეთი მისი ჭკუის დაბნელება! როგორ მოხდა, რომ იგი არ ხედავდა თავის შემცოდაობას? როგორ არ ჰგრძნობდა, რომ იგი იყო ამპარტავანი და თვით ამ სიტყვებში გამოუჩნდა მას სულიერი ამპარტავანება, რომელი არის ყოველთა უსაშინელესი ცოდვა? ეს მოხდა მისთვის, რომ იგი სჯულს არსრულებდა გარეგანითა სახითა და თავის გულს და ყოფაქცევას არ განიკითხავდა. რადგანაც იგი საყდარში დადიოდა დაწესებულს დროს და ლოცულობდა გარეგნობით, რადგანაც დაწესებულს დღეებში მარხულობდა, სჯულისაგან  ბრძანებულს ათეულს შესწირვიდა და ამის გვართა გარეგან მცნებათა ასრულებდა, ამით მოტყუვდა იგი და თავის თავი დიდად მიაჩნდა. ამის მსგავსნი მრავალნი არიან ახლაც რადგანაც ზოგიერთნი ქრისტიანენი ზოგიერთთა გარეგანთა, ადვილთა მცნებათა ასრულებენ ბეჯითად, დიდათ კმაყოფილი არიან და თავი თვისი დიდათ მიაჩნიათ.

გეშინოდეს ამისა ძმაო! იცოდე, რომ კაცი გონიერი, თუ კი მის გულში რომელიმე ღვთის მადლი და სასოება არის, არაოდეს არ იქმნება კმაყოფილი თავის თავისა. იგი მარადის თავის თავს აფრთხილებს და თავის თავს უჯავრდება. თუმცა რაიმე კეთილი და გამოსაჩენი ქმნას, ამით არ დაკმაყოფილდება იგი, არამედ სურს, რომ კიდევ უმჯობესი რაიმე ქმნას. თვით ღმერთმა კაცის ბუნებასა შინა დანერგა დაუსრულებელი მისწრაფება უმჯობესისა და უმაღლესისა მდგომარეობისადმი. კაცი ცოცხალი, გონიერი და ცხოველი, ვერაოდეს ვერ დააკმაყოფილებს ვერცა ჭკუასა, ვერცა გულსა თვისსა. რამდენიც გინდა სწავლა და მეცნიერება მიიღოს კაცის ჭკუამა, იგი მაინც არის ხარბი და გაუმაძღარი და მიესწრაფება უმაღლესისა მეცნიერებისა ხარისხისადმი. ეგრეთვე გული ჭეშმარიტისა, ღვთის მოყვარისა კაცისა, ვერაოდეს ვერ გაძღება, თუგინდ მრავალნი სათნოებანი აღასრულოს. მაშასადამე კაცი, რომელი იქადის თვისითა სათნოებითა, ამით ამტკიცებს, რომ მას არა აქვს ჭეშმარიტი სათნოება. შინაგანი გულის კმაყოფილება არის ნიშანი მისისა უგუნურებისა. არა ესრეთ იქცეოდა მეზვერე. მოკლე მისის სიტყვებისაგან სჩანდა, რომ მან კარგა იცნო სულიერი თვისი მდგომარეობა და თუ კი კაცმა ერთხელ იცნო მისი ნაკლულევანება, მისი მოქცევა ადვილი არის.

ღმერთო, მოგვეც სიმდაბლე მეზვერისა ამის და განაძე გულთა ჩვენთაგან ყოველი ფარისევლობა. ამინ.

სიტყვა მეზვერისა და ფარისევლისა კვირიაკესა

გეტყვი თქვენ, გარდამოვიდა ესე განმართლებული 

სახით თვისად, ვიდრე ფარისეველი იგი (ლუკ. იჱ, იდ).

იგავსა შინა დღეს წაკითხულისა სახარებისაგან მაცხოვარმან აღწერა რა ლოცვა მეზვერისა და ფარისეველისა, ესრედ დააბოლოვა სიტყვა თვისი: გეტყვი თქვენ, გარდამოვიდა ესე განმართლებული სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისევგლი იგი, ესე იგი მეზვერე განმართლდა, ანუ მიიღო მოტევება ცოდვათა ლოცვისა თვისისაგან, ხოლო ლოცვა ფარისეველისა იქმნა უნაყოფო, მან არ მიიღო შენდობა ღვთისაგან.

სიტყვათა ამათგან სჩანს, რომელ ყოველ კაცს თვით თვისი ლოცვა ანუ გაამართლებს, ანუ გაამტყუნებს. შენ სდგეხარ აქ, ძმაო ჩემო, და ლოცულობ, ხოლო სული წმიდა ისმენს რა ლოცვასა და გამოსცდის რა გულსა შენსა, მაშინვე შეადგენს განჩინებასა შენზედა, ესე იგი იქავე ანუ გაგამართლებს შენ, ანუ გაგამტყუნებს შენ თვით ლოცვისა შენისაგან: და გარდამოვიდა ესე განმართლებული სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისეველი იგი.

რით განმართლდა მეზვერე იგი? მით, რომ მან თითონ გაიმტყუნა თავი თვისი წინაშე ღვთისა. ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას! ესრედ იტყოდა იგი სიღრმისაგან გულისა თვისისა. შენც კი ხშირად იტყვი, ძმაო, სიტყვათა ამათ, გარნა რასა ჰგრძნობ მაშინ შენ გულში? ღმერთი სიტყვას არ მიჰხედავს, იგი განიცდის გულისა გრძნობასა; სჩანს, რომ მეზვერემ არ დამალა ღვთის წინაშე თვისი შემცოდაობა, კარგა წარმოიდგინა მაშინ ყოველი თვისი ცუდი საქმე, შეწუხდა გულითა თვისითა, მოიძულა ცოდვა, და შემუსვრილითა დამდაბლებულითა გულითა ნანობდა იგი ცოდვასა თვისსა. გარნა ესეც არ იქმნებოდა საკმაო მისდა განსამართლებლად, უკეთუ ღმერთსა მასთანავე არ დაენახა მის გულში, რომ მან მიიღო მტკიცე და შეურყეველი განზრახვა ამიერიდგან აღარა მიქცევად უწინდელთა ცოდვათადმი. შენც კი ნანობ ხშირად ცოდვასა შენსა, გარნა ღმერთი წინათვე ჰხედავს, რომ კვალადვე მიიქცევი უწინდელთა ცოდვათადმი, ამისათვის ლოცვა შენი არ გაგამართლებს. მეზვერემან მტკიცედ და გულ-წრფელად გარდასწყვიტა თავის გულში განშორება ყოველთა ცოდვათაგან, ღმერთმან დაინახა, რომ იგი ამიერიდგან აღარ იქმნებოდა მუშაკი ცოდვისა, არამედ მადლისა; ამისთვის გამართლდა იგი, თუმცა კი იყო დიდი ცოდვილი: გეტყვი თქვენ, გარდამოვიდა ესე განმართლებული სახიდ თვისად, ვიდრე ფარისეველი იგი.

რისთვის არ განმართლდა ფარისეველი იგი? მისთვის, რომ მან თვითონ გაიმართლა და გაადიდა თავი თვისი ლოცვასა შინა. თუმცა დიდნი სათნოებანი მას არ ჰქონდა, გარნა თავი თვისი დიდად მიაჩნდა. ნაცვლად შენანებისა და გულით მწუხარებისა, იგი შთავარდა ესოდენსა უგუნურებასა შინა, რომელ ლოცვაში აქო თავი თვისი. რამ დააბნელა, ძმაო, ესოდენ ჭკუა მისი? როგორ მოხდა, რომ მან თავი თვისი აქო ლოცვაში?

აქ, ძმაო ჩემო, საკუთარი ყურადღება და მტკიცე აზრი უნდა მოიხმარო, რათა შეიტყო რაი არის ფარისევლობა და რა დიდი მავნებელი ცოდვა არის იგი კაცის სულისათვის. ვგონებ, რომ კაცს არა ჰყავს სხვა ამაზე უსაშინელესი მტერი. იგი მით უმეტეს არს მავნებელი კაცის სულისათვის, რომელ იგი არის ფრიად ჩუმი და მიფარული გრძნობა, ამასთანავე მზაკვარი და მაცდური. რაი არის ფარისევლობა? ფარისევლობა ის არის, ძმაო, როდესაც კაცი რაღაცა ჩუმს პირობას შეჰკრავს საკუთარს სინიდისთან; როდესაც სინიდისი კაცისა შეურიგდება და დაუმეგობრდება სიცრუესა და სიმრუდესა, და კაცი დააკმაყოფილებს სვინიდისსა რომლითამე გარეგანითა და ყალბითა სათნოებთთა, და გულში კი აქვს სიმრუდე, სიყალბე, გარნა შეუნდობს თვითონვე თავის თავს რომელთამე არა შესანდობელთა მიზეზთათვის, იტყვის ხშირად: რა ვქნაო, წუთი სოფელი ასე არისო, სუყველანი ესრეთ ცხოვრობენო, სხვაზე უარესი მაინც არა ვარო და სხვათა უგუნურთა სიტყვათა. გარნა ორიოდე მაგალითი უმჯობესად აღხსნის ამას. ვიცით ჩვენ სახარებისაგან, რომელ ფარისეველნი და სადუკეველნი იყვნენ ხარბნი, ანგარნი, ამპარტავანნი და ძრიელ უწმიდურად ატარებდნენ ცხოვრებასა თვისსა. უთუოდ რომ ფარისეველსა მას, რომელსა მაცხოვარი ახსენებს იგავსა ამას შინა, სვინიდისი ამხილებდა, გარნა იგი რასა იქმს? ნაცვლად მისა, რომ გულწრფელად აღიაროს ცოდვანი თვისნი, იგი ფარისევლობით აჩუმებს თავის სვინიდისს მით, რომელ იმარხავს, ათეულსა შესწირავს და არ არის მსგავსი მეზვერისა. ახლა მოვძებნოთ მაგალითნი უფრო მახლობელნი ჩვენზე; ვსთქვათ, რომ შენ ხარ ერთი ხელმწიფის მოსამსახურე, ანუ ჩინოვნიკი და საუბედუროდ ქრთამს იღებ მთხოვნელთაგან. თუმცა სვინიდისი კი გამხილებს შენ, რომ არ არის ეს კარგი, გარნა შენ ესრეთ უპასუხებ მას: რა ვქნაო, ჯამაგირი ცოტა მაქვსო, ცოლშვილი რით ვარჩინოო, სხვანი ჩემზე უარესად იღებენო, მე მართალს მხარეს ვიმსახურებოო, სხვანი მართალს და მტყუანს მხარესაც გამოგლეჯენო; ან კი რა ცოდვა უნდა იყოსო, რომ სამართალი ვაღირსო და შევეწიო და ცოტა რამე მემსახუროსო. ესრეთ იმართლებს ზოგიერთი თავის თავს და იმას კი არ ფიქრობს, რომ ესრეთი გამართლება არის ფარისევლობა. ფარისევლობა არის ისიცა, ოდეს შენ, ძმაო, არ ცდილობ, რომ წინაშე შენისა ნაჩალნიკისა, ანუ უფროსისა ილაპარაკო პირ-და-პირად, წმინდად, სიმართლით, მეტადრე თუ კი იცი, რომ ეწყინება მას, და ისრე ყალბათ ფარისევლობით იქცევი მის წინაშე, რომ მოაწონო თავი შენი და მიიღო ჯილდო. ან ვსთქვათ, რომ შენ ხარ ერთი ვაჭარი კაცი; მოვიდა შენთან ერთი ვინმე მყიდველი და შენ, ნაცვლად კარგისა საქონლისა მიატყუე მას დამპალი და გამოართვი დიდი ფასი, და მერმე როდესაც სვინიდისი გამხილებს შენ, ესრეთ იფიქრებ: სად ჰქონდა თვალიო, რატომ არ გასინჯაო, მე ვაჭარიც მისთვის ვარ, რომ ფული უნდა მოვიგოვო. გარნა ვინ დათვლის თითოეულად ყოველთა შემთხვევათა, რომელთა შინა კაცი შთავარდება ფარისევლობასა შინა, რაოდენ გზის მოიქეცი, ძმაო, ფარისევლობით, ლაპარაკში გაურიე მრუდე სიტყვა, მტრობით გაამტყუნე მოყვასი და ცუდათ ახსენე. თუმცა სვინიდისი გეტყოდა, რომ ის კაი კაცია, პირ-მოთნეობით აქე ვინმე, თუმცა კი იცოდი, რომ იგი არ არის ღირსი ქებისა, რაოდენგზის დაგითესავს უკმაყოფილება ყალბის ლაპარაკითა შორის მეგობართა, რაოდენი კაცი შეგიყვანია შეცდომაში სიცრუის ლაპარაკით, ერთი სიტყვით, რაოდენ გზის მოგითმენია შენ გულში სიყალბე და სიცრუე.

ნუ იყოფინ, ძმაო, ესრეთ! ნუ მოითმენ შენ გულში ნურცა ერთსა სიმრუდესა. ეკრძალენით ცომისაგან ფარისეველთა და მწიგნობართასა, ესრედ არიგებდა მაცხოვარი მიაწაფეთა  თვისთა. მცირემან ცომმან ყოველივე შესვარული აღაფუვნის (გალ. ე. თ.); ესრეთ გვარიგებს წმიდა მოციქული პავლე. თუ მცირედი ცომი ფარისევლობისა გაერია შენთა სიტყვათა და საქმეთა შინა, მაშინ იგინი ყოველნი იქმნებიან ცუდისა გემოისა. ყოველსავე, რასაცა იქმოდეთ, გვარიგებს ჩვენ იგივე წმიდა მოციქული პავლე, გულითად იქმოდეთ, ვითარცა უფლისა და ნუ ვითარცა კაცთასა (კოლ. გ. კ.). ყოველივე საქმე გულწრფელად და სიმართლით აღასრულეთ, რომელსა შინა შემწედ ჩვენდა იყოს მაცხოვარი. ამინ. 

სიტყვა მეზვერის და ფარისეველის კვირიაკესა

ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას!

(ლუკ. იჱ, იგ).

ორნი კაცნი შევიდენ ტაძარსა შინა ლოცვად. ვითარცა მოგვითხრობს დღეს წაკითხულისა სახარებისა იგავი, ერთმან გრძლად ილოცა, მრავალი სიტყვა წარმოსთქვა ლოცვასა შინა თვისსა; გარნა მისი ლოცვა არ შეიწყნარა ღმერთმან. მეორე მლოცველმა მხოლოდ ეს ხუთი სიტყვა წარმოსთქცა ლოცვაში: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას და ხშირად ამათვე სიტყვათა განიმეორებდა გულის ცემითა და იგი გამოვიდა საყდრიდამ გამართლებული. რა იყო მიზეზი ამისა? რამ გაამართლა მოკლე ლოცვის მთქმელი მეზვერე და რისთვის გამტყუნდა გრძლად მლოცველი ფარისეველი? მიზეზი ამისა ის იყო, ძმანო ჩემნო, რომელ-ჭეშმარიტი ლოცვა არა მდგომარეობს მრავალ სიტყვაობასა შინა, არცა მრავალ მუხლმოდრეკასა, არცა ხელთა აღპყრობასა, არცა მხოლოდ პირჯვრის წერასა, არცა სხვათა ამის მსგავსთა გარეგანთა მოქმედებათა. ისენი არიან მხოლო ნიშანნი და სახენი ლოცვისანი; შეიძლება რომ იგინი ჰქონდეს კაცს და ჭეშმარიტი ლოცვა კი არ იცოდეს. მაშასადამე რაი არს ჭეშმარიტი ლოცვა?

ჭეშმარიტი ლოცვა არის პირველად თავის ცნობა, თავის სულიერის მდგომარეობის შეტყობა, როდესაც კაცი თვისითა ჰაზრითა და გონებითა მიბრუნდება თავის თავისაკენ, გამოიკვლევს თვისის საკუთარის სულიერის ცხოვრების სახესა,  შეიტყობს თვისსა შემცოდაობასა, ცხადად  დაინახავს თვისსა სიგლახაკესა, შეშინდება თვისისა უღირსებისაგან, შეწუხდება და იურვის, უნებლივად მიმართავს ღვთისადმი, სული და გული მისი უნებლივად მიიქცევა ზეციერისა მამისა მიმართ. ვინც ესრედ კეთილად გამოიკვლევს თავსა, მას აქვს სული შემუსვრილი და გული დამდაბრებული; იგი ლოცულობს არა ბაგითა და ენითა, არამედ გულითა და სულითა. ისრეთი იყო ლოცვა მეზვერისა, მან იგრძნო თვისი შემცოდაობა და სიგლხაკე. მერმე გაახსენდა მამობრივი მრწყალება ღვთისა და, სულმან მისმან უნებლივად მიმართა ზეცისადმი და ბაგენი უნებლივად იტყოდნენ: ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას! ფარისეველმა კი არ გაშინჯა თავისი მდგომარეობა, სული მისი არ ჰგრძნობდა ლოცვის საჭიროებასა; იგი ლოცვისათვის არ შევიდა საყდარში, არამედ უმეტესად თავის მოწონებად და საქებლად.

მეორედ, ჭეშმარიტი ლოცვა არის ღვთის ძებნა; იგი არის მოძრაობა და მისწრაფება კაცის სულისა ზეციერისა მიმართ მამისა. ჭეშმარიტს ლოცვაში კაცის სული თითქმის გამოვა ხორცთაგან და შევა ცათა შინა. მაშინ იგი ცხადათ ჰგრძნობს ღვთის სიახლოვეს და არათუ სიახლოვესა, არამედ მასთან ერთობას. როდესაც კაცის გულში გაჩნდება მადლი ჭეშმარიტისა ლოცვისა, მაშინ გული მისი ადუღდება და როგორც მშიერი კაცი პურისა და მწყურვალე სასმელისა, ეგრეთვე იგი ეძიებს მადლსა და ლხინებასა ღვთისადმი. ამ მდგომარეობაში იყო სული დავით წინასწარმეტყველისა, როდესაც მან ღაღად-ჰყო: ვითარცა სახედ სურის იერემსა წყაროთა მიმართ წყალთასა, ეგრეთ ჰსურის სულსა ჩემსა შენდამი, ღმერთო, მოსწყურდა სულსა ჩემსა ღვთისა მიმართ ცხოველისა, ოდესმე მივიდე და გამოვეცხადო პირსა შენსა, უფალო. მაშასადამე ლოცვა არის უღრმესი და უშინაგანესი მოძრაობა კაცის სულისა. ოდეს სული კაცისა არის ჭეშმარიტსა ლოცვასა შინა, მაშინ ყოველნი სხვანი მისნი ორგანონი და გრძნობანი არიან დადუმებულნი, ყოველი მისი ჰაზრი და გრძნობა არის შემოკრებილი და შეგროებული ერთსა წერტილსა შინა, მაშინ იგი სდგას წინაშე ტახტისა დიდებისა ღვთისასა და იგი ერთის მხრით ჰგრძნობს და განიხილავს თვისსა განუზომელსა სიგლახაკესა და მეორეს მხრით განუზომელსა მოწყალებასა ღვთისასა; იგი ცხადად ჰგრძნობს, რომ ღმერთმა მიიღო მისი ლოცვა, შეიწყნარა იგი და აპატივა მას მისი უღირსება. 

გარნა ნუ ჰგონებ, ძმაო ჩემო, რომ ჭეშმარიტი ლოცვა იყოს ერთი მხოლოდ უქმი გულის გრძნობა, განშორებული ყოვლისა საქმისაგან. არა! ჭეშმარიტი ლოცვა, მესამედ, არის განმაცოცხლებელი და მიმზიდველი კაცის სულისა საქმისადმი კეთილისა. იგი გააღვიძებს კაცის გულში ყოველთა კეთილთა აზრთა და განზრახვათა, და გააუქმებს და მოსწყვეტს ყოველსთა ბოროტთა ჰაზრთა და სურვილთა. იგი აიძულებს კაცსა, რათა ადიდოს ღმერთი საქმითა მისითა. როგორათაც ხორციელი ცხოვრება კაცისა შესდგება ორით: ჰაზრითა და მოქმედებითა, ეგრეთვე სულიერი ცხოვრება შესდგება ლოცვითა და საქმითა. ის ლოცვა არ არის ჭეშმარიტი ლოცვა, რომელიც არ გარდაიქცევა კეთილ საქმედ. მაშასადამე ყოველი კეთილი და წმიდა ჰაზრი, რომელიც გაჩნდება შენ გულში, ლოცვისაგან არის და ლოცვა არის; ყოველი კეთილი და წმიდა საქმე, რომელს შენ იქმ ღვთის გულისათვის და მისი სიყვარულისათვის, ლოცვა არის, ვინაითგან არის ნაყოფი ლოცვისა. აჰა ძმანო, რა დიდი და მძიმე საქმე არის ლოცვა ჭეშმარიტი, და რაოდენსა მოითხოვს იგი შენგან ღონესა და ძალასა. როდესაც წარმოვიდგენთ, რა მძიმე საქმე არის ჭეშმარიტი ლოცვა, უნებლივად ვიფიქრებთ: ვის შეუძლია შეიძინოს იგი! გარნა შენ კი, ძმაო, ადვილად უყურებ ამ საქმეს; შემოხვალ აქ დაფანტულითა ჰაზრითა და თან შემოიტან სოფელსა და სოფლის ურვასა. ლოცულობ არა სულითა და გულითა, არამედ უფროსად ენითა და ხელითა. ამისათვისაც არის, რომ ლოცვა არ მოქმედობს შენს ბუნებაში. მეშინის, რომ შენ გადიხარ აქედამ არა გამართლებული და განწმედილი, მსგავსად მეზვერისა, არამედ გამტყუნებული, ვითარცა ფარისეველი. ეს სჩანს მისგან, რომ შენ გამოხვალ რა აქედამ, მაშინვე მიიქცევი უწინდელთა შენთა საქმეთადმი; არ გამოიცვალე ხასიათი, გულ ფიცხელმა გული არ დაიწყნარე; გაუმაძღარმა სიხარბე არ მოიშალე; ამპარტავანმა თავი არ დაიმდაბლე. თუ ჭეშმარიტი და ნამდვილი ყოფილიყო შენი ლოცვა, მაშინ ვითარცა კარგ დროზე მოსული წვიმა მიწისაგან ნაყოფს, ეგრეთვე იგი გულისა შენისაგან გამოიხმობდა კეთილსა ჰაზრსა და საქმესა.

ღმერთო, მოგვეც ჩვენ ის მადლი, რომელ ყოველი ჩვენი კეთილი გრძნობა და ჰაზრი ლოცვასა შინა გაჩენილი გარდაიქცეოდეს კეთილ საქმედ. ამინ.