V თავი. ქრისტეს მიერ შეჰბერვისათჳს, რაჟამს იგი შეჰბერა მოციქულთა. თქმული უნდოსა და გლახაკისა ხუცეს-მონაზონისა ბესარიონის მიერ. რომელი იყო უდაბნოით გარესჯით მრავალმთისაჲთ, მონასტერსა წმიდისა იოანე ნათლისმცემელისა, ხოლო წიგნსა ამას ეწოდების „გურდემლი“.

                    ქრისტეს მიერ შეჰბერვისათჳს, რაჟამს იგი შეჰბერა მოციქულთა

ერთად ესე აქუსთ ჩუენდა მომართ სიტყჳსგებად პაპის მოსავთა, ვითარმედ ქრისტემან რაჲთა შეჰბერა მოწაფეთა და ჰრქუა: მიიღეთ სული წმიდა, ესე არს მიზეზი ძისაგან სულისა წმიდისა გამოსლვისაო. ამის სიტყჳსა განმარტება ჩუენგან არღარა საჭირო არს, რამეთუ დიდთა მათ ღმრთისმეტყველთაგან არს განმარტებულ ვრცელად და უნაკლოდ წმიდისა გრიგოლი ღმრთისმეტყველისა და იოანე ოქროპირისა მიერ, რამეთუ იგინი ესრეთ იტყჳან, ვითარმედ: მომზადება იყო შეჰბერვა იგი და არა მიცემაო. უკუეთუ მაშინ მიეცა, რადღა ეტყოდა მოწაფეთა: უკუეთუ მე არა წარვიდე, იგი არა მოვიდეს. მე წარვიდე და სხუაჲ ნუგეშინისმცემელი მოგივლინო, რაჲთა თქუენთანა დაადგრეს უკუნისამდე, რამეთუ ჯერეთ არა ამაღლებულ იყო ჴორცთა ბუნებითა, არცა წარსულ ჴორცითა კაცობრივითა*(63) უხილავისა და დაუსაბამოჲსა მამისა წიაღთა, დაღაცათუ ღმრთეებით განშორებულ იყო მამისა და სულისაგან: ამისთჳს იქმნა კართა ჴშულთა შესლვა ქრისტესი და ჴორციელთა წყლულებისა ჩუენება და საზრდელისაცა მიღება, რომელი არღარა ეხმარებოდა, არამედ განგებულებით ქმნა ეგრეთვე შეჰბერვა ესე ქმნა, რათა დაარწმუნოს მოწაფეთა, ვითარმედ სრული ღმერთი არს და სრული კაცი, და შემდგომად აღდგომისა იგივე სრული კაცობრივი ბუნებანი ჰმოსიან სულნი და ხორცნი, რამეთუ კართა ჴშულთა შესლვა და კლიტეთა და ბეჭედთა არა შეძვრა ღმრთეებისა საქმე იყო, ვითარცა იგი ქალწულებისა კლიტეთაცა და საფლავისა ბეჭედთა არა შეძვრა და ეგრეთ გამოსვლა. ხოლო ჴორცთა წყლულებისა ჩუენება და საზრდელისა მიღება ჴორცთა ბუნებისა საქმე იყო; რამეთუ გამოჩინებად იყვნეს უკუანასკნელ*(64) მწვალებელნი, რომელნი იტყოდეს, ქრისტესა შემდგომად აღდგომისა ჴორცნი კაცობრივნი არღარა ჰმოსიანო. და კუალად იყვნეს მწვალებელნი მანის და მუნტანი, რომელნი იტყოდეს, რაჟამს ქრისტე ამაღლდებოდა, ხორცნი კაცობრივნი მზესა თანა დაუტევნაო. ამისთჳს იქმნა, ვითარცა ვთქუ, ხორცთა წყლულებისა ჩვენება და საზრდელისა მიღება დაყოფად პირთა მათ ურცხუენელთა და მგმობარეთა, რომელნი ამას იტყოდეს და ანგელოზნიცა ამასვე დაუმტკიცებდეს მოციქულთა, რაჟამს ამაღლდებოდა ზეცად, ვითარმედ ჴორცნი იგი, რომელ მიიხუნა ჩუენგან ქრისტემან ყოვლად ვნებისა და აღდგომისა, იგივე ჰმოსიან და მით ამაღლდა ზეცად და მითვე მოსლვად არს განსჯად დაბადებულთა. ამისთჳს ეტყოდეს: კაცნო გალილეველნო, რაჲსა სდგათ და ხედავთ ზეცად? ესე იესო, რომელი ამაღლდა თქუენგან ზეცად; ეგრეთვე მოვიდეს, ვითარცა იხილეთ აღმავალი*(65) ზეცად. (საქმე 1.11)

ეგრეთვე სხუანი მწვალებელნი გამოჩინებად იყვნეს უკუანაჲსკნელ, რომელთა თქუეს, ვითარმედ: ქრისტემან ჴორცნი შეიმოსა კაცობრივნი და სული და გონება არა მიიღო, არამედ სულისა და გონებისა წილ სიტყუა ღმრთისა ექმნა სულ და გონება ჴორცთა მისთაო. ამის გმობისა თავი იყო აპოლინარიოს მწვალებელი და შემდგომნი მსგავსნი მისნი ბოროტნი, რამეთუ, ვითარცა ვთქუ, პირველთა მათ მწვალებელთა, რომელნი ჴორცთა ქონებასა არღარა იტყოდეს ქრისტესა ყოვლად მკუდრეთით აღდგომისა, მათდა პირის დასაყოფელად იქმნა საზრდელისა მიღება და წყლულებისა ჩუენება. ეგრეთვე შებერვა ესე იქმნა, რომელნი უსულოდ და უგუნებოდ იტყოდეს ქრისტესა მათდა პირის დასაყოფელად. 

რამეთუ, ვინაჲთგან სიტყუამან ღმრთისამან ბუნებაჲ კაცთა სრულებით მიიღო, სული, ხორცნი და გონებაჲ, თჳნიერ ცოდვისა, ამისდა დასამტკიცებლად შეჰბერა*(66) კაცობრივითა სულითა და სამშჳნველითა. ხოლო ვთქუ, რაჲთა კაცობრივი სული და სამშჳნველი ნურღარა კაცობრივად ჰგონებ, რამეთუ აწ ყოველივე ღმრთისად ითქმის, ჴორცნი, სული და გონებაჲ, რამეთუ კაცობრივი რაჲცა მიიღო, არსებასა თჳსსა შეუერთა შეურევნელად და (და) ერთგუამად იქმნა, ვითარცა ცეცხლმან რკინა რა შეიწყნარის მის შორის და ყოვლითურთ ცეცხლი იქმნის, ეგრეთვე ღმრთისა სიტყუამან ღმერთი ყო. სისხლი მისი ითქუმის ღმრთისა სისხლად, ეგრეთვე ღმრთისა ჴორცი, ღმრთისა სული და ღმრთისა სამშჳნველი და ღმრთისა გონებჲ, რამეთუ თჳნიერ ცოდვისა ჩუენისა ყოველივე მიიღო და განაღმრთო და მით შეჰბერა; და უკუეთუ კაცობრივი რაჲმე დაშთა მიუღებელად, იგი ყოველივე ეგო უკურნებელად ღმრთისმეტყუელთა სიტყჳსაებრ. იგი სული შეჰბერა ქრისტემან, რომელი ჯუარსა ზედა შეჰვედრა ღმერთსა და მამასა, იგი სული მოიღო კუალად განღმრთობილი*(67) ყოვლად მკუდრეთით აღდგომისა, ვითარცა ბრძანებს: ჴელმეწიფების სულისა ჩემისა დადებად და ჴელმეწიფების კუალად მოღებად; იგი სული შეჰბერა მოციქულთა. და ვითარცა კაცობრივთა ჴორცთა ქონება ყოვლად აღდგომისა წყალობისა ჩუენებითა და საზრდელისა მიღებითა დაამტკიცა, ეგრეთვე სარწმუნო ყო კაცობრივისა სულისა ქონება, რაჟამს იგი შეჰბერა მოციქულთა და მოჰმზადა შეწყნარებად სულისა წმიდისა და ჰრქუა: „მიიღეთ სული წმიდაჲ“; არა ჰრქუა: მიგიღებიეს, არამედ: „სული წმიდაჲ“. უკუანასკნელ მიღებისათვის ეტყოდა, რომელსა შინა აღუთქუა მოვლინებაჲ, არა თუ მაშინვე მიცემისათჳს.

ამით დაჰჴსნა მწვალებელთა გესლოვანი ენა, ვითარმედ: ქრისტე არცა უსულო არს, არცა უგუნებო, არამედ სრულებით მიიღო ქრისტემან ბუნება კაცობრივი, ჴორცნი სულიერნი და სული სიტყჳერი და გონიერი,*(68) და შეიერთა თავსა შორის თჳსსა და ყოვლად მკუდრეთით აღდგომისა ეგრეთვე ჰმოსია და არს სრული ღმერთი და სრული კაცი ორითა ბუნებითა და ერთითა გუამითა შეურევნელად და განუყოფელად. ამისთჳს იქმნა განგებულებაჲ იგი კართა ხშულთა შესლვა, წყლულებისაცა ჩუენებაჲ და საზრდელისაცა მიღებაჲ. (მაშ(ა)) (რადღა) ეხმარებოდა საზრდელისა მიღებაჲ. ეგრეცა შეჰბერა, ესე იქმნა შეჰბერა და მოჰმზადა მოვლინებად სულისა წმიდისა.

ვითარცა ეტყოდა პირველვე: უკუეთუ მე არა წარვიდე, იგი არა მოვიდეს, და ოდეს წარვიდე, სხუაჲ ნუგეშინისმცემელი მოგივლინო, რაჲთა თქუენ თანა დაადგრეს უკუნისამდე. და უკეთუ მაშინ მისცა შეჰბერვითა მით რაჲსათჳსღა ეტყოდა სიტყუათა ამათ: უკუეთუ მე არა წარვიდე, იგი არა მოვიდეს.

არამედ, ვითარცა ვთქუ, ამის მიზეზისათჳს*(69) იქმნა შებერვაიგი, რაჲთა დაემტკიცოს ყოვლად ვნებისა და აღდგომისა კაცობრივისა ბუნებისა ჴორცთა და სულისა სრულებით ქონებაჲ; ამისთვის შეჰბერა კაცობრივითა სულითა და სამშჳნველითა ყოვლითურთ განღმრთობილითა და დაამტკიცა ჭაშმარიტად ქონებაჲ, ვითარცა ჴორცთაჲ, ეგრეთცა სულისა სამშჳნელითურთ, და მოჰმზადა შეწყნარებად სულისა წმიდისა.

ნუ ჰგონებ, თუმცა სული წმიდაჲ ორთქლი რაჲმე იყოს და შებერვით მიედინებოდეს, ანუ ქართაებრ გამოვიდოდეს, ანუ კაცობრივ რაჲმე გულისჴმაყო; რამეთუ ვითარცა მეუფე ჩუენი ქრისტე მამისა სიტყუად ითქუმის და არა არს მსგავს ჩუენდა სიტყჳთა, რამეთუ პირით ჩუენით რაჲ გამოვიდის სიტყუაჲ ჰაერად განიბნევის და განილევის; არამედ ძე ღმრთისა უვნებელად შობისა მისისათჳს ითქუმის სიტყუად, ვითარცა ჩუენისა გონებისაგან უვნებელად იშუების*(70) სიტყუაჲ და ვნებაჲ არა იქმნების, ეგრეთვე დიდისა მის გონებისაგან, მამისა იშვა ძე და სიტყუა ღმრთისა უვნებელად და არს სრული გუამოვნებაჲ.

ეგრეთვე სული წმიდა გამოვალს მისვე მამისაგან და ძისა თანა განისუენებს და არს სრული გუამოვნებაჲ, ვითარცა მამისა და ძისა, ეგრეთვე სულისა წმიდისა, განუყოფელისა და შეურევნელისა, ერთღმრთაებისა და ერთუფლებისა.

არამედ სული წმიდაჲ ვითარცა ვთქუ, არცა ორთქლი არს პირისა, არცა ქარი არს ჰაერისა მიმართ განბნევადი, არცა გუამი გუამსა შორის შერწყმული და შერეული, რაჲთამცა მით (რაჲთამე) იქმნებოდა შებერვა; არამედ გუამოვნება მტკიცე ვითარცა მამისა, ეგრეთცა ძისა და სულისა წმიდისა, განუყოფელნი და შეურევნელნი, არა თუ შერწყმული და შერეული, არცა განბნევადი და არცა განქარვებადი, არამედ სრული*(71) ღმერთი არს მამისა და ძისა თანასწორი, მისვე მამისგან გამოსრული და მამისა და ძისგან განუშორებელი.

და ვითარცა შობაჲ ძისა მამისაგან პირველ ყოველთა საუკუნეთა, ეგრეთვე გამოსლვაჲ სულისა მამისაგანვე, რაჲთა არა ორნი მიზეზნი ითქუნენ და დაკლებულ იქმნეს სული წმიდა თანასწორისა პატივისაგან.

არამედ შებერვაჲ ესე სულითა კაცობრივითა მომზადება იყო მოსალოდებელისა, და არა სრულებით მინიჭებაჲ სულისა წმიდისაჲ.

და უკუეთუმცა არა პირველივე მოემზადნეს მოწაფენი, ვითარ უძლებდეს მოსლვასა სულისა წმიდისასა.

რამეთუ წინათვე მოასწავებდეს წინაჲსწარმეტყუელნი მოსლვასა სიტყჳსა ღმრთისა და ჯუარცმასა და სიკუდილსა მისსა ცხადად და ჭეშმარიტად იტყოდეს და მერმე მოციქულთა თუალითა იხილეს და ხელითა ჰმსახურეს. ეგრეთვე ქრისტე მცირედ-მცირედ იტყოდა და მოიყვანებდა გულისჴმისყოფად ვნებისა და აღდგომისა*(72) თჳსისა. და კუალად დაბრკოლდებოდეს და აცილობდეს ქრისტესა, ვითარცა პეტრე ეტყოდა უფალსა ჯუარცმისათჳს: შენდობაჲ იყოს შენდა არა იყოს ეგრეთ. და უკუეთუმცა წინათვე არა დაჩუეულ იყვნეს, ვითარ თავს იდებდეს ხილვად ვნებასა მისსა, რავდენ უმეტეს უხილავისა და უსაზღვროსა და გარეშეუწერელისა სულისა წმიდისა გარდამოსლვასა შეშინებულ და შეძრწუნებულ ქმნილ იყვნეს. და ვერ თავსმდებელ ძალსა მისსა უსაზღვროსა: უკუეთუ წინათაცა არა განემზადნეს, ვითარცა ვთქუ შებერვითა მით.

და უკუეთუ მაშინვე სრულებით მიენიჭა, რადღა ელოდეს (პაემანსა) და აღსრულებასა მეერგასისა დღისა, რომელსა შინა ცხადად მოიღეს მადლი სულისა წმიდისა ცეცხლისა ენათა განყოფითა.*(73)

ანუ რად ეტყოდა ქრისტე მოწაფეთა: უკუეთუ მე არა წარვიდე, იგი არა მოვიდეს; და კუალად ეტყოდა: მე წარვიდე და სხუაჲ ნუგეშინისმცემელი მოგივლინო; და კუალად ყოვლად შებერვისა მის მეორმოცესა დღესა, ეგულებოდა რაჲ ამაღლებაჲ, აღიყვანნა მთასა ზეთისხილთასა და ეტყოდა: ხოლო თქუენ დასხედით ქალაქსა ამას იერუსალიმსა, ვიდრემდის შეიმოსოთ ძალი მაღლით, და მე მოგივლინო აღთქმა იგი მამისა ჩემისა.

უკუეთუ მაშინ მიენიჭა სული წმიდაჲ, ამას რაჲსათჳს ეტყოდა, ანუ იგი სული წმიდაჲ, რომელი იყო და ესე დაპირებული ნუგეშინისმცემელი რომელი (?)

რამეთუ ვინაჲთგან საღმრთომან ბუნებამან ღმრთისამან ბუნებაჲ კაცთა სრულებით მიიღო, ჴორცნი და გონებაჲ, სული სიტყჳერი სამშჳნველითურთ და შეიერთა თავსა შორის თჳსსა და ყოვლითურთ*(74) განაღმრთო და ყოველივე ღმრთისად გამოაჩინა: ხორცნი და სისხლი, გონებაჲ და სიტყუაჲ, სული და სამშჳნველი, და ერთგუამ იქმნა ორი ბუნება, ამისთჳს კაცობრივითა სულითა და სამშჳნველითა შეჰბერა, რაჲთა გურწმენეს შემდგომად აღდგომისაცა სრულისა კაცობრივისა ბუნებისა ქონებაჲ ქრისტესი; და მომზადებაცა იყო მოღებად სულისა წმიდისა; ვითარცა აწცა მღვდელნი სახედ იქმან, რაჟამს ნათელს სცემენ ყრმათა, შეჰბერვენ და მასვე სიტყუასა იტყჳან, რომელნი მაშინ ჰრქუა უფალმან მოწაფეთა, ვითარმედ: მიიღეთ სული წმიდაჲ და მოამზადებენ მიღებად სულისა წმიდისა, ესრეთ მომზადება იყო და არა სრულიად მინიჭება.

ხოლო ღმრთაებისა ბუნებითა მეერგასესა დღესა, დროსა მას და პაემანსა, რომელსა მოელოდეს მოციქულნი სათნოყოფითა მამისათა მოვლინებითა*(75) ძისათა, და თჳთ ჴელმწიფებითა სულისათა თავით თჳსით მოვიდა სული წმიდა, ვიარცა წერილ არს, ვითარმედ: მე ვკითხო მამასა ჩემსა და სხუაჲ ნუგეშინისმცემელი მოგივლინო; და მერმე იტყჳს: უკუეთუ მე არა წარვიდე, იგი არა მოვიდეს, და მე მოვავლინო იგი თქუენდა. და კუალად იტყჳს: ოდეს მოვიდეს სული იგი ჭეშმარიტებისაჲ, გიძღოდის თქვენ ჭეშმარიტებასა შინა. ესე სიტყუანი თჳთებათა და გუამოვნებათა შეურევნელობისანი არიან.

ხოლო სიტყუაჲ იგი, ვითარმედ: სული ჭეშმარიტებისაჲ, რომელი მამისაგან გამოვალს, მან წამოს ჩემთჳს, ესე არსებათა და ბუნებათა ერთობისა საქმე არს; ვითარმედ მამისაგან გამოვალს და მამა არს მიზეზი ძისა შობისა და სულისა გამოსლვისა, და ერთი პატივი და სწორი ხელმწიფება და უფლება აქუს და, არა არს მათ*(76) შორის განწვალება, არცა შერწყუმა და შერეულება, არამედ ერთობა აქუს უცვალებელი და მეუფებაჲ აქვუს დაუსრულებელი, და მისი არს დიდებაჲ და პატივი და თაყუანისცემაჲ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე ამინ.